బొమ్మలకు పద్యాలు

                       బొమ్మలకు పద్యాలు 

( Thanks to @success pictures :మా ఆంధ్రవైద్య కళాశాల సహాధ్యాయులకు అంకితము )

                                                    డాక్టరు. గన్నవరపు నరసింహమూర్తి.                                                         

                  

                  

ఆ.వె.

మనసు పుట్టెనేని మార్గమ్ము లేదని

వగవనేల క్రుంగి వసుధలోన?

బుద్ధిపెట్టి కనుము పూని పుడమినందు

తొలచి తొలచి వెదుకు, దొఱకు దారి

ఆ.వె.

శిఖర మెత్తనుచును శిరమందు తలచునా

శిశువు దృష్టి నిలుచు చివర నెపుడు

మొదటి మెట్టులోని ముసిరెడి యిక్కట్లు

కడకు వచ్చుసరికి కరగిపోవు

( ముసురు= క్రమ్ము)

ఆ.వె.

పనులు కూడుటెట్లు పనిముట్లు సరిగాక

చీలు నదిమి త్రిప్ప చీల కదలు

విషయ మెఱిగి దాని విరుగుడు కనుగొన

జగతి గాంచగలదు మిగుల ప్రగతి

( చీలు = చీలిక, పగులు; మర = యంత్రము )

ఆ.వె.

ఆశ విడవకన్న ఆయువున్న వఱకు

అంతకుండునైన  గొంతు పట్టి

అదిమి నపుడు పలుకు, హరియైన హరుడైన

దయను చూపువాడు దైవమగును

(అంతకుడు=యమధర్మరాజు)

ఆ.వె.

కపటి నెయ్యుడైన కడగండ్లు సమకూడు

మంచి మాటలాడి మసలి వాడు

మత్సరమ్ము తోడ  మ్రగ్గును మదిలోన

విషము పెంచి తుదకు వెన్నుపొడుచు

ఆ.వె.

సభ్యు లనుచు పలికి సభ్యలోకమునందు

ధరణి గతియె మార్చె ధనము నేడు

ముందు డబ్బు గొనరె మునిగిపోవుచునుండ,

వెలికితీయు వాటి వెలలు వేఱు 

ఆ.వె.

మెదడు మేలు చెట్టు మేనులో నరయగ

మేపవలయు దాని మేలు చదువు;

ఎఱుక కలుగ బ్రతుకు పురుషుండు పుడమిలో

నెఱుక లేక జగతి నీదు టెట్లు ?

ఆ.వె.

నీవు భిన్నరీతి నెగడిన జగతిలో

నెల్లజనులు నిన్ను నేవగించి

నీదు రీతిలోన నెగడని కతమున

తఱచు తిట్టుకొనరె తమ్ము తాము ?

ఆ.వె.

పరుగులిడుచు క్రిందపడుచు నోడుచు లేచి

దెబ్బలెన్నొ తగిలి జబ్బుపడుచు

మరల కోలుకొనుచు మానిన గాయాల

పరుగు పెట్టి గెలుచు బ్రతుకు బాట

ఆ.వె.

పొరుగువానితోడ పోలిక మనకేల

ఎంచి చూడ కాడు హీను డెవడు

బంటు చేత చిక్కు బందీగ భూపతి

సృష్టిలోన సమతదృష్టి మేలు

ఆ.వె.

పడవలోన చిల్లు పైనుండ లేదని

చంక గుద్దుకొనుట సభ్యతగునె

ముందు వెనుకొ గాని మునుగరే వారంత

చిల్లు పూడ్చు టదియు చెలువు గాదె ?

ఆ.వె.

గెలుపు వెనుక నుండు క్లేశము లెన్నియో

కనగ కంటబడదు కష్టమంత

చూచుటకును మించు, సుళువైన దేదిరా?

మెచ్చుకొనుట మాని మేల మేల?

( క్లేశములు = కష్టాలు; మేలము = పరిహాసము)

ఆ.వె.

వెంటబడుచు పొందు వేవేల యిక్కట్లు

నరుడు జగతి లోన నలిగి నలిగి

విలువ నరయకుండ వెంబడింప తగదు

పరము లేదు పుడమి బ్రతుకు కంటె

( అరయు = తెలియు చూచు; పరము = శ్రేష్ఠము )

ఆ.వె.

పక్కవాని గూర్చి పరుల కేమి తెలియు

గుణము లెంచ తరమె గుడ్డిగాను ?

బ్రహ్మ మొకడె తెలియు బాధ లతడు పొంద

ఒరులు తీర్పు చెప్పు టొప్పు కాదు.

ఆ.వె.

ఒప్పు నేనటంచు తప్పు లెన్నుట తప్పు

పరుల దెసను గాంచ పరగు నొప్పు

తావు బట్టి మారు తప్పైన నొప్పైన

తావు మారి కనగ తగవు తీరు

ఆ.వె.

పడిన పాట్లు గాంచి పరులు గుర్తింతురే ?

పరుల దృష్టి నిలుచు ఫలము పైన !

ఫలము పొందదగును వరయంత్రములు వాడి

అబ్బురంబు గాదె యంత్రయుగము !

ఆ.వె.

ఎముక లేని నాల్క యెంత మెత్తనిదైన

కర్కశమ్ము నూన కఠిన మగును;

శరము కంటె పదును శాపములను పల్కి

గుండె చీల్చునట్టి గునప మదియు.

ఊను = వహించు

ఆ.వె.

బలము లేని వారు బలగముగా కూడి

బలులు కారె ! బాహుబలులు వారె!!

బలియు డొక్కడైన బలహీనుడై వాడు

చులక నగును మంద చుట్టుముట్ట

( బలగము = మంద, సమూహము ; బలియుడు=బలవంతుడు )

ఆ.వె.

ఉప్పు పంచదార యొక్క పోలిక నుండు

చప్పరింప నోట చవులు తేలు

మర్మమెరిగి మసల మనుజుల నైజము

బాధలొందు వేళ బైటపడును

( చవులు = రుచులు ; తేలు = పొడచూపు )

ఆ.వె.

సంతసమ్ము కలుగు సంతృప్తుడైనచో

తనివి తీరు వాడు, ధనికు డవని ;

సకలమున్న నరుడు సంపన్ను డెట్లౌను

తృప్తిలేక, వాడు దీను డగును !

తనివి = తృప్తి : దీనుడు = దరిద్రుడు

ఆ.వె.

నేటి వర్తనమ్ము నేటితో ముగియదు

భావిలోన నదియు ప్రస్ఫురించు

భావి దలచి నేడు వర్తించుటయు మేలు

కాల మొక్క రీతి గడువ దనుచు

ప్రస్ఫురించు = కనిపించు

ఆ.వె.

మంద లనుసరించు మార్గము మనకేల

మంచిదారి యుండ మరియు నొకటి

బ్రతుకు నీడ్చవచ్చు పదివేల తెరవుల

మనసు చూపు బాట మంచి బాట

ఆ.వె

మాట జాఱవలదు మదిని చింతింపక

మాట నోట జాఱ మఱలి రాదు

మాట విలువ తెలియు మనుజుడు యోచించి

మాటలాడు లేక, మౌనమూను

(ఊను = వహించు)

ఆ.వె.

ఇంట గొడవలుండి యిక్కట్లు పెనగొని

తలకు భారమైన తరుణమందు

నెమ్మి నీకు కలుగ  నిశ్శబ్దమగునట్టి

తావు నొకటి వెదకి దాగుకొమ్ము !

( నెమ్మి = సుఖము, శాంతి ; తావు = స్థానము )

ఆ.వె.

చెవులు కండ్లు తనకు చేర్చు సంగతులెల్ల

కలయబోసి తుదకు తలపు లిడెడి

ఉత్తమాంగ మొక్క యుత్పత్తిశాలని

మంచి చేర్చ వలయు మనిషి తలకు

( ఉత్తమాంగము = తల ; ఉత్పత్తిశాల = కర్మాగారము )

ఆ.వె.

గుంపు లనుసరించి, గుడ్డిగా జనులెల్ల

ఇడుమలందు చొచ్చి యిరుకుకొనగ

దూరదృష్టి కలిగి దూరమై గములకు,

బుధులు సత్య మరసి పోవు రందు

( ఇడుమలు = కష్టములు;ఇరుకుకొను = చిక్కుకొను;  గమి = సమూహము;  అరయు = చూచు, తెలుసుకొను )

ఆ.వె.

లావు నెంచ ‘మేలులక్షణం బిది’యని

అడవికెల్ల రాజు హస్తి యగును

బుద్ధి నెన్నవలయు బుధులెల్ల పుడమిలో

ప్రభువు నెంచువేళ ప్రజల కెల్ల

ఆ.వె.

నీట మునుగువాని నిర్లక్ష్యమొనరించి

చిత్రమగ్ను లగుట చేటు కాదె ?

చిత్రజగతి లోన చిత్రమౌ చేష్ఠలు

చిత్రమందు చూప శ్రేష్ఠమయ్యె !

ఆ.వె.

నేలబావికిఁ జని నీరు దోడుచుఁ దోడి

నెమ్మి పాత్రలందు నింపి నింపి

నెలవుఁ జేర్చువాడు నెఱయగా నెఱుగగ

నీటి విలువ నొరులు నేర్వ గలరె ?

నెమ్మి = సంతోషము ;నెలవు= నివాస స్థలము ; నెఱయగ= బాగుగా

ఆ.వె.

దీనుడనుచుఁ దాను దానంబు నడుగగా

దయను జూపి మిగుల ధనము నొసగ

వేగఁ గొనుచు దాని భోగములకుఁ బోయు

నెయ్యు డెట్టివాడొ నిజము గనుము !

ఆ.వె.

త్రాడు దాచుకొనుచు, రక్షించుచున్నట్లు

చేయిజాపి, చాపి, చేసి నటన,

సాయ మించుకైన చేయనివారలు

గోముఖముల తోడ  కోలుపులులు

కోలుపులి=పెద్దపులి

ఆ.వె.

గురిని గుండె నిల్పి  తిరముగా యత్నింప 

కేళిలందు పొందు గెలుపు వాడు

పొరుగువాని పైన గురిని నిలిపినేని 

పొరుగువాడె గెలుపు పొందుచుండు .

తిరము = స్థిరము