దీర్ఘకాలిక శ్వాసావరోధ వ్యాధి

                                    దీర్ఘకాలిక శ్వాసావరోధ వ్యాధి

                       ( Chronic Obstructive Pulmonary Disease )

                                                                             డా. గన్నవరపు నరసింహమూర్తి

                                                                       ( తెలుగుతల్లి కెనడా వారి సౌజన్యముతో )

                            ఇంటికి సెగనుం బెట్టరు
                             కంటికిఁ బొగబెట్టిరేని కారును జలముల్
                             పెంటా యూపిరితిత్తులు ? ?
                             మంటలఁ దెగఁ బాలుసేయ , మానక పొగలన్ ! !

                                                శ్వాసక్రియ 

    శరీర కణజాల జీవవ్యాపారములో ప్రాణవాయువు ( Oxygen) గ్రహించబడి బొగ్గుపులుసు వాయువు ( Carbon dioxide ) విడుదల అవుతుంది. వివిధ అవయవముల కణజాలమునకు రక్తము ద్వారా ప్రాణవాయువు అందించబడుతుంది. ఆయా కణజాలము నుంచి బొగ్గుపులుసు వాయువు రక్తములోనికి చేరుతుంది. ఊపిరితిత్తులు ప్రాణవాయువుని రక్తమునకు అందించి రక్తమునుంచి బొగ్గుపొలుసు వాయువుని గ్రహించి బయటకు విసర్జిస్తాయి. నిరంతరము ప్రాణవాయువును రక్తమునకు చేర్చుటకు, బొగ్గుపులుసు వాయువును విసర్జించుటకు ఊపిరితిత్తులలో ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసాలతో గాలి ప్రసరణ, ఊపిరితిత్తులకు రక్తప్రసరణ అవసరము.

    వాతావరణములో ఉన్న గాలి ముక్కు, గొంతుక  స్వరపేటికల ద్వారా శ్వాసనాళమునకు ( Trachea) చేరుతుంది. శ్వాసనాళము రెండు పుపుసనాళములుగా ( Bronchi ) చీలి రెండు ఊపిరితిత్తుల వాయుప్రసరణకు సహాయపడుతుంది. ప్రతి ఊపిరితిత్తిలో పుపుసనాళము ద్వితీయ, తృతీయ, అంతిమ పుపుస నాళములుగా ( secondary tertiary and terminal bronchi ) శాఖలై పిదప శ్వాసనాళికలు ( Respiratory bronchioles), పుపుసగోళ నాళికలుగా ( Alveolar ducts ) చీలి చిట్టచివర పుపుస గోళములను ( Alveoli ) ధరిస్తాయి. ఈ పుపుస గోళములు, వాటి దరిని ఉండు రక్తకేశనాళికల ( Capillaries ) మధ్య వాయువుల మార్పిడి జరుగుతుంది. పుపుసగోళములలోని గాలినుంచి ప్రాణవాయువు కేశనాళికలలోని రక్తమునకు చేరి, కేశనాళికల రక్తములోని బొగ్గుపులుసువాయువు పుపుసగోళముల లోనికి చేరుతుంది. ఊపిరితిత్తులకు రక్తము పుపుస ధమని ( Pulmonary Artery ) ద్వారా చేరి తిరిగి పువుస సిరల ( Pulmonary veins) ద్వారా హృదయమునకు చేరుకుంటుంది.

దీర్ఘకాలిక శ్వాసావరోధవ్యాధి 

( Chronic Obstructive Pulmonary Disease ) 

    ఊపిరితిత్తులలో దీర్ఘకాలము పదేపదే తాపప్రక్రియ ( irritation and inflammation ) జరుగుటచే కలిగే విధ్వంసము వలన వాయుప్రసరణకు ( ముఖ్యముగా నిశ్వాసమునకు ) అవరోధము కలిగి దీర్ఘకాలిక శ్వాస అవరోధ వ్యాధి ( Chronic Obstructive Pulmonary Disease - COPD ) కలుగుతుంది. దీని వలన దగ్గు, కఫము, ఆయాసము కలుగుతాయి. 

    ఈ వ్యాధిలో ఊపిరితిత్తుల ఉబ్బుదల ( Emphysema), దీర్ఘకాలిక పుపుస, శ్వాసనాళికల తాపము ( Chronic Bronchitis), రెండు ప్రక్రియలను గమనిస్తాము. తాప ప్రక్రియ వలన పుపుసగోళముల విధ్వంసము, సాగుకణజాలపు విధ్వంసము జరిగి శ్వాస వృక్షపు చివరలో గాలి ఎక్కువై ఉబ్బుదల కనిపిస్తుంది. కఫముతో కూడిన దగ్గు సంవత్సరములో మూడు నెలలు చాలా దినములు, వరుసగా రెండు సంవత్సరాలు ఉంటే దానిని దీర్ఘకాలిక పుపుస నాళికల తాపముగా ( Chronic Bronchitis) నిర్ణయించవచ్చును. ఈ వ్యాధి క్రమ క్రమముగా తీవ్రము అవుతుంది. ఊపిరితిత్తులలో పుపుసగోళముల, పుపుస నాళికల, శ్వాస నాళికల విధ్వంసము, నష్టము శాశ్వతము అగుట వలన ఊపిరితిత్తుల వ్యాపారము సామాన్య స్థితికి తిరిగి రాదు. ఉబ్బసకు దీనికి అదే తేడా. 

వ్యాధికి కారణములు 

    పుపుస నాళికలలో పరంపరలుగా తాప ప్రక్రియ జరుగుటకు ప్రధాన కారణము ధూమపానము. ధూమపానము సలిపే వారిలో 20 నుంచి 50 శాతపు మందిలో దీర్ఘకాలిక శ్వాస అవరోధవ్యాధి జీవిత కాలములో పొడచూపుతుంది. వయస్సు పెరిగిన కొలది వ్యాధిలక్షణములు హెచ్చవుతాయి.

    హానికరమైన యితర గాలులు, గాలి ప్రసరణ సరిగా లేని ఇళ్ళలో వంట పొయ్యిల నుంచి వచ్చే పొగవలన, బొగ్గుగనులు, బంగారు గనులలో ధూళి, పొగలు , రసాయనములు, హానికర యితర వాయువులు పీల్చుటవలన వాటిలో పనిచేసే కార్మికులకు ఈ వ్యాధి కలుగ వచ్చును. పట్టణాలలో వాతావరణ కాలుష్యము ఈ వ్యాధికి దోహదకారి అవుతుంది.

    

    జన్యు పరముగా వచ్చే ఆల్ఫా- 1 ఏంటిట్రిప్సిన్ లోపము ( alpha-1 Antitripsin deficiency ) వలన దీర్ఘకాలిక శ్వాస అవరోధక వ్యాధి పిన్నవయస్సులో రావచ్చును. ఈ వ్యాధి ఉన్నవారిలో ఆల్ఫా -1 ఏంటిట్రిప్సిన్ లోపము ఉన్నవారు 2 శాతము వఱకు ఉండవచ్చును. ఇతర కుటుంబసభ్యులకు ఈ వ్యాధి ఉన్నా, 45 సంవత్సరముల వయస్సు లోపల ఈ వ్యాధి కనిపించినా, ఊపిరితిత్తుల క్రింద భాగములలో ఉబ్బుదల ఎక్కువగా ఉన్నా ఆల్ఫా- 1 ఏంటిట్రిప్సిన్ కు తప్పకుండా పరీక్ష చెయ్యాలి. 

వ్యాధిగతి 

     దీర్ఘకాలిక శ్వాసావరోధ వ్యాధి ఊపిరితిత్తులలో పరంపరలుగా కలిగే తాపము ( Inflammation), మాంసకృత్తు విచ్ఛేదనములు ( Proteinases ) మాంసకృత్తుల అవిచ్ఛేదనముల (Antiproteinases ) మధ్య తారతమ్యములు, ఆమ్లజనీకరణము ( Oxidation), కణజాలపు సహజమృతుల ( Apoptosis ) వలన పురోగమిస్తుంది. పుపుసనాళికలు పుపుసగోళములలో తాపము వలన వాపు, అధికముగా శ్లేష్మపు ఉత్పత్తి ( mucous production ), పుపుసగోళముల విధ్వంసము, తంతీకరణము ( fibrosis), సాగుకణజాలపు ( elastic tissue) విధ్వంసము జరిగి ఊపిరితిత్తుల ఉబ్బుదల ( emphysema) కలుగ జేస్తాయి. పుపుస రక్తనాళములపై కూడా ఈ తాప ప్రభావము ఉంటుంది.

    పై మార్పులు ఊపిరిపైన ఫలితము చూపిస్తాయి. నిశ్వాసము మందగిస్తుంది. ఊపిరి వదలుట శ్రమతో కూడిన పని అవుతుంది. నిశ్వాస వాయు ప్రసరణము తగ్గుతుంది. పుపుసగోళములలో గాలి ఎక్కువగా చేరుకొని ఊపిరితిత్తులు ఉబ్బుతాయి. వాయు ప్రసరణ తగ్గుటవలన, తాపము వలన, పుపుసగోళముల విధ్వంసము వలన పుపుసగోళములు  రక్తకేశనాళికల మధ్య ప్రాణవాయువు బొగ్గుపులుసు వాయువుల మార్పిడి మందగిస్తుంది. పుపుస ధమనులలో రక్తపుపోటు కూడా హెచ్చవుతుంది ( Pulmonary hypertension ). అందువలన వ్యాధి బాగా ముదిరిన వారిలో హృదయపు కుడి జఠరికపై ( Right ventricle) పనిభారము అధికమై హదయ వైఫల్యమునకు ( congestive heart failure ) దారితీస్తుంది. వ్యాధి ప్రకోపించి చివరి దశలలో రక్తములో ప్రాణవాయువు పరిమాణము తగ్గి, బొగ్గుపులుసు వాయువు పరిమాణము పెరిగి  శ్వాస వైఫల్యము ( Respiratory failure), రక్త ఆమ్లీకరణలకు ( Respiratory acidosis) దారితీస్తుంది.

    శ్వాస అవరోధవ్యాధి కలవారిలో గుండెజబ్బులు, గుల్ల ఎముకలవ్యాధి ( Osteoporosis ), కండరముల నీరసము ఎక్కువగా కలుగుతాయి.

వ్యాధి లక్షణములు 

    ఊపిరితిత్తుల వ్యాపారము బాగా దెబ్బతినే వఱకు ( FEV1 50 శాతమునకు మించి క్షీణించే వఱకు ) ఏ లక్షణములు పొడచూపవు. దీర్ఘకాలిక శ్వాస అవరోధవ్యాధి తీవ్రమయిన వారికి తఱచు దగ్గు, కఫము, ఆయాసము, ఊపిరి వదిలేటప్పుడు పిల్లికూతలు కలుగుతాయి. ప్రారంభ దశలో ఆయాసము పనిచేస్తున్నపుడు, శారీరక శ్రమ ఎక్కువయిన సమయములలో కలిగినా వ్యాధి ముదిరాక విశ్రాంత సమయములలో కూడా కలుగుతుంది. సూక్ష్మజీవులు, విషజీవాంశములు ( viruses ), హానికర వాయువులు వలన ఊపితిత్తులలో తాపము కలిగినపుడు, వ్యాధి లక్షణములు హెచ్చుగా కన్పిస్తాయి. ఆయాసము పెరిగినపుడు ఆందోళన కూడా కలుగుతుంది. కఫమునకు సాధారణ స్థితులలో రంగు ఉండదు. సూక్ష్మజీవుల వలన తాపము కలిగినప్పుడు కఫము చీము రంగులోను, పచ్చరంగులోను ఉంటుంది. రక్తములో బొగ్గుపులుసు గాలి పెరిగితే అతినిద్ర, అపస్మారక స్థితి కలుగవచ్చును. 

    వీరిలో ఊపితిత్తుల ఉబ్బుదల వలన ఛాతి పీపా ఆకారములో ఉంటుంది. ఛాతి ముందు నుంచి వెనుక ప్రమాణము ఎక్కువవుతుంది. ఆయాసము ఉన్నవారిలో ఊపిరి కొఱకు కంఠ కండరముల వంటి అదనపు కండరములు కూడా శ్రమించుట గమనిస్తాము. వినికిడి గొట్టముతో విన్నపుడు ఛాతిలో ఊపిరి శబ్దములు మందకొడిగా ఉంటాయి. నిశ్వాస శబ్దముల నిడివి పెరుగుతుంది. పిల్లికూతలు ( Wheezing) వినిపిస్తాయి. ఛాతిపై వేళ్ళుపెట్టి వానిని రెండవచేతి మధ్యవేలుతో కొడితే ప్రతిధ్వని మోత ఎక్కువగా ( hyper resonance ) ఉంటుంది.

వ్యాధి నిర్ణయము 

     దీర్ఘకాలము పొగ త్రాగినవారిలోను, వృత్తిపరముగా హానికర వాయువులను, దుమ్ములను పీల్చే వారిలోను, గనులలో పనిచేసేవారిలోను దగ్గు, కఫము, ఆయాసము కలుగుతే శ్వాస వ్యాపార పరీక్షలు ( Pulmonary function tests ), ఛాతికి ఎక్స్ - రేలు చేయుట వలన వ్యాధిని నిర్ణయించవచ్చును. చాలా సంవత్సరాలు పొగ త్రాగినవారిలోను, తాప జనక వాయువులను పీల్చిన వారిలోను వ్యాధి లక్షణములు పొడచూపక మునుపే శ్వాస వ్యాపార పరీక్షలు చేసి వ్యాధిని త్వరగా కనిపెట్టుట మంచిది.

శ్వాస వ్యాపార పరీక్షలు ( Pulmonary Function Tests )

    శ్వాస వ్యాపార పరీక్షలు ( Pulmonary function tests ) శ్వాసకు అవరోధమును కనుగొనుటకు సహాయపడతాయి. శ్వాసమాపకము ( Spirometer ) అనే పరికరమును శ్వాసవ్యాపార పరీక్షలకై ఉపయోగిస్తారు. సుదీర్ఘ సంపూర్ణ ఉచ్ఛ్వాసము ( forced inspiration ), తదుపరి సత్వర సుదీర్ఘ నిశ్వాసములను ( forced expiration) ఈ పరికరముతో కొలుస్తారు. బలమైన దీర్ఘ ఉచ్ఛ్వాసము తర్వాత బలమైన దీర్ఘ నిశ్వాసముతో వదిలే గాలి ఘనపరిమాణమును సంపూర్ణ శ్వాస ప్రమాణముగా (Forced Vital Capacity, FVC ) పరిగణిస్తారు.

    బల ఉచ్ఛ్వాసముతో గాలి పీల్చిన పిదప బల నిశ్వాసముతో మొదటి సెకండులో వదిలే గాలి పరిమాణమును ( Forced Expiratory Volume - first second ; FEV1 ), మొదటి సెకండులో నిశ్వాసముతో వదల గలిగే గాలి / సంపూర్ణశ్వాస ప్రమాణము FEV1 / FVC ) నిష్పత్తిని ఉపయోగించి అవరోధక పుపుస వ్యాధులను ( Obstructive lung diseases ), నిర్బంధ పుపుస వ్యాధులను ( Restrictive lung diseases ) వేఱుపఱచ వచ్చును.

అవరోధక పుపుసవ్యాధులు ( Obstructive pulmonary diseases ) 

     అవరోధక శ్వాసవ్యాధులు ( ఉబ్బస, దీర్ఖకాలిక శ్వాసావరోధము, ఊపిరితిత్తుల ఉబ్బుదల ) ఉన్న వారిలో సంపూర్ణశ్వాస ప్రమాణము ( FVC ) కొంత తగ్గినా, బలనిశ్వాస వాయుపరిమాణము -1 ( మొదటి సెకండులో బలముగా వదల గలిగే గాలి పరిమాణము FEV1 ) విశేషముగా ( 70 శాతము కంటె తక్కువగా ) తగ్గుతుంది. 

    శ్వాసనాళిక వ్యాకోచ చికిత్స అనంతరము ( Post bronchodilator treatment ) దీర్ఘకాలిక శ్వాసావరోధము గల వారిలో శ్వాస వ్యాపార పరీక్షలు కొద్దిగా మాత్రము మెఱుగవుతాయి. ఉబ్బస వ్యాధిగ్రస్థులలో శ్వాసనాళ వ్యాకోచ చికిత్సతో శ్వాస వ్యాపారము చాలా మెఱుగవుతుంది. మొదటి సెకండు నిశ్వాస వాయు పరిమాణము ( FEV-1 ) విశేషముగా వృద్ధి చెందుతుంది.

నిర్బంధ పుపుస వ్యాధులు ( Restrictive lung diseases ) 

    ఊపిరితిత్తులలో తంతీకరణము ( Pulmonary Fibrosis ), పుపుసవేష్టన వ్యాధులు ( Diseases of Pleura ) వలన ఉచ్ఛ్వాసమునకు అడ్డంకి కలిగిన వారిలో సంపూర్ణ శ్వాసప్రమాణము ( FVC ), మొదటి సెకండులో నిశ్వాసప్రమాణము ( FEV1 ) సమాంతరముగా తగ్గుతాయి. 

    ఈ వ్యాధులు లేనివారలలో శ్వాసవ్యాపార పరీక్షలు సాధారణ పరిమితిలో ఉంటాయి.

    బలనిశ్వాస వాయు ప్రమాణము-1 ( FEV1 ) వయస్సు, ఎత్తు, బరువు, లింగముల బట్టి ఉండవలసిన విలువను అంచనా వేసి ఆ విలువ కంటె తగ్గుదల బట్టి దీర్ఘకాలిక శ్వాస అవరోధ తీవ్రతను నిర్ణయిస్తారు.

వ్యాధి వర్గీకరణము  

    FEV -1 అంచనాలో 80 % కంటె ఎక్కువగా ఉంటే మితము

    FEV -1. అంచనాలో 50 - 79 % లో ఉంటె తీవ్రము

    FEV-1 అంచనాలో 30- 49 % లో ఉంటే తీవ్రతరము

    FEV-1 అంచనాలో 30 % కంటె తక్కువయితే తీవ్రతమము అని వ్యాధి తీవ్రతను నిర్ణయిస్తారు.

    ఊపిరితిత్తులలో కార్బన్ మోనాక్సైడు ప్రసరణ సామర్థ్యత ( Diffusing capacity of the Lungs for carbon monoxide DLCO ఈ వ్యాధి ఉన్నవారిలో తగ్గుతుంది. ఈ పరీక్ష రక్తపు ప్రాణవాయువు సంగ్రహణ శక్తిని సూచిస్తుంది.

    వ్యాధి తీవ్రముగా ఉన్నవారిలో రక్తములో బైకార్బొనేట్ ( bicarbonate) విలువ పెరుగుతుంది. ఊపిరితిత్తులచే తగినంతగా విసర్జింపబడని బొగ్గపులుసు వాయువు ( carbon dioxide) రక్తములో బైకార్బొనేట్ గా నిలువ అవుతుంది. మూత్రాంగములు ( kidneys ) యీ బైకార్బొనేట్ ను విసర్జించుటకు కృషి చేసినా ఆ కృషి చాలకపోవచ్చును.

   

    శ్వాస అవరోధ వ్యాధి తీవ్రముగా ఉన్నవారిలో ధమని రక్తవాయువుల ( Arterial Blood Gases ) పరీక్ష అవసరము. ధమని రక్తములో ప్రాణవాయువు పీడనమును ( PaO2 ), బొగ్గుపులుసు వాయువు పీడనము ( PaCO2 ) రక్తపు ph లను కొలిచి శ్వాస వైఫల్యమును ( Respiratory failure ) పసిగట్టవచ్చును. 

    

    ఈ వ్యాధి గల వారిలో ఎఱ్ఱ రక్తకణముల సంఖ్య పెరుగవచ్చును. రక్తములో దీర్ఘకాలము ప్రాణవాయువు ప్రమాణము తగ్గుట వలన శరీరము ఎఱ్ఱకణముల ఉత్పత్తిని పెంచుట దీనికి కారణము.

    ఛాతి ఎక్స్ రే చిత్రములలో ఊపిరితిత్తుల ఉబ్బుదలచే ఉదరవితానపు వంకలు తగ్గి సమతలముగా ఉండవచ్చును. ఛాతి ముందు - వెనుకల పరిమాణము పెరుగుతుంది. ఊపిరితిత్తులలో గాలి ఎక్కువగుట వలన పారదర్శకత పెరిగి, రక్కనాళముల గుర్తులు ( vascular markings ) తగ్గుతాయి. గాలి బుడగలు ( bullae ) కనిపించవచ్చును. 

    ఊపిరితిత్తుల తాపము ( Pneumonitis ), పుసవేష్టనములో వాయువు ( Pneumothorax ), హృదయ వైఫల్యము వలన ఊపిరితిత్తులలో నీరు పట్టుట ( Pulmonary edema ), కర్కటవ్రణములు ( Cancers ) వంటి ఇతర వ్యాధులను కనుగొనుటకు ఎక్స్ రేలు ఉపయోగపడుతాయి.

    ఛాతి గణనయంత్ర చిత్రీకరణములు ( Cat scans ) ఊపిరితిత్తులలో విపరీతముగా ఉబ్బిన భాగము తొలగించే శస్త్రచికిత్సలకు ( Lung Volume Reduction Surgery ) ముందు, ఊపిరితిత్తుల మార్పు శస్త్రచికిత్సలకు ( Lung Transplantation ) ముందు, కర్కటవ్రణములను ( Cancers ) కనుగొనుటకు వాడుతారు.

వ్యాధి చికిత్స 

    దీర్ఘకాలిక శ్వాసావరోధ వ్యాధిలో ఊపిరితిత్తులలో కణజాల విధ్వంసము, నష్టము కలుగుట వలన వ్యాధికి ఉపశమనము చేకూర్చుట తప్ప వ్యాధిని సంపూర్ణముగా నయము చేయుట కుదరదు.

    పొగత్రాగడము మానివేయుట, హానికర వాయువులు, దుమ్ము, ధూళులకు దూరముగా ఉండుట, ఊపిరితిత్తులను విషజీవాంశముల ( viruses ), సూక్ష్మజీవుల ( bacteria ) బారి నుంచి కాపాడుట వలన వ్యాధి పురోగమనమును మందగింప చేయవచ్చును. మధ్య మధ్యలో కలిగే వ్యాధి ఉద్రేకతలను అరికట్టవచ్చును.

    శ్వాసవ్యాధులు కలవారు ప్రతి ఐదు సంవత్సరములకు ఒకసారి ఊపిరితిత్తుల తాపము అరికట్టు టీకాను ( Pneumonia vaccine ) ప్రతిసంవత్సరము ఫ్లూ రాకుండా ఇన్ఫ్లుయెంజా టీకాను ( Influenza vaccine ) వేసుకోవాలి.

ఔషధములు  

శ్వాస నాళికా వ్యాకోచకములు 

    ఈ వ్యాధిలో శ్వాసకు అవరోధమును తగ్గించుటకై పుపుస శ్వాసనాళికలలో ఉన్న మృదుకండరముల బిగుతును తగ్గించి ఆ నాళికలను వ్యాకోచింపజేసే మందులను పీల్పువుల ( Inhalers ) ద్వారా గాని, తుంపరులుగా శీకర యంత్రములతో ( nebulizers ) గాని వాడుకోవాలి.

బీటా- 2 ఎడ్రినలిన్ గ్రాహక ఉత్తేజకములు ( Beta-2 adrenergic receptor agonists ) 

    వ్యాధి ఉద్రేకించినపుడు తక్షణ ఉపశమనమునకు సత్వరముగ పనిచేసే బీటా 2- ఎడ్రినలిన్ గ్రాహక ఉత్తేజకములను ( Short acting Beta2- adrenergic agonists SABA s ) పీల్పువుల ( Inhaler ) ద్వారా వాడాలి.

    ఎక్కువ వాడకములో ఉండే ఔషధము ఆల్బుటెరాల్ ( Albuterol ) పీల్పువు. దీనిని రెండు పీల్పులు ప్రతి 4 - 6 గంటలకు లేక శీకరయంత్రము ద్వారా 2.5 మి. గ్రా.లు ప్రతి 6-8 గంటలకు తుంపరులుగా వాడవచ్చును.

    లీవాల్బుటెరాల్ ( Levalbuterol ) మరో మందు. దీనిని రెండు పీల్పులు ప్రతి 4-6 గంటలకు లేక శీకర యంత్రము ద్వారా 0.63 - 1.25 మి. గ్రా.లు ప్రతి 6-8 గంటలకు వాడవచ్చు. ఇవి పుపుస,శ్వాసనాళికల మృదుకండరములను సడలించి ఆ నాళికలను వ్యాకోచింపజేస్తాయి. అందు వలన గాలి బాగా ప్రసరిస్తుంది.

    పిర్ బ్యుటెరాల్ ( Pirbuterol ) మరో మందు, రెండు పీల్పులు ప్రతి 4-6 గంటలకు వాడుకొనవచ్చును.

ఎసిటైల్ ఖొలీన్ అవరోధకములు ( Anticholenergics - Muscarine Antagonists ) 

    ఇప్రట్రోపియమ్ బ్రోమైడును ( Ipratropium bromide ) పీల్పువు ద్వారా గాని, శీకర యంత్రము ద్వారా గాని ఆల్బుటరాల్ తోను, లేక లీవాల్బుటరాల్ తోను కలిపి, లేక ఒంటరిగాను అందించవచ్చును. ఇది పుపుస, శ్వాస నాళికల మృదుకండరములను సడలించి ఆ నాళికలను వ్యాకోచింప జేస్తుంది. ఇప్రట్రోపియమ్ మోతాదులు కొద్ది గంటలే పనిచేస్తాయి ( Short acting Muscarine Antagonist  SAMAs ) కాబట్టి దీనిని దినమునకు 2 పీల్పులు ప్రతి 4-6 గంటలకు లేక 0.5 మి.గ్రా.లు ప్రతి 6-8 గంటలకు శీకరయంత్రము ద్వారా గాని వాడాలి.

    సాల్మెటరాల్ ( Salmeterol ), ఫార్మెటరాల్ ( Formoterol ), దీర్ఘకాలిక బీటా ఉత్తేజకములను ( Long Acting Beta Agonists  LABAs ) విడిగా గాని, కార్టీకోస్టీరాయిడులతో ( Fluticasone or Mometasone ) కలిపి గాని పీల్పువులుగా ఉపయోగించ వచ్చును.

    ఒలొడటెరాల్ ( Olodaterol ) రోజుకు రెండు పీల్పులుగా వాడాలి.

    టియోట్రోపియమ్ ( Tiotropium ) దీర్ఘకాలిక ఎసిటైల్ ఖొలీన్ అవరోధకము ( Long acting Muscarine Antagonist LAMA ). దీనిని దినమునకు రెండు పీల్పులుగా వాడాలి. దీర్ఘకాలిక బీటా ఉత్తేజకము ఓలొడటెరాల్ తో ( Olodaterol ) కలిపి పీల్పువుగా కూడా టియోట్రోపియమ్ లభ్యము.

    యుమిక్లిడినియమ్ ( Umeclidinium ) దీర్ఘకాలము పనిచేసే ఎసిటైల్ ఖొలీన్ అవరోధకము ( Long Acting Muscarine Antagonist LAMA ). దినమునకు ఒక మోతాదుని పీల్పువు ద్వారా వాడుకోవాలి.

    కార్టికోస్టీరాయిడ్ పీల్పువులు ( Inhaled corticosteroids. ) పుపుస, శ్వాస నాళికలలో తాపమును తగ్గించి ఊపిరికి అడ్డంకిని తగ్గిస్తాయి. వ్యాధి తీవ్రతరము అయినపుడు, వ్యాధి ఉద్రేకించినపుడు వీని ప్రయోజనము కలదు. కాని ఇవి వ్యాధి నిరోధకశక్తిని తగ్గించుట వలన ఊపితిత్తులు సూక్ష్మజీవుల బారికి గుఱి అయే అవకాశములు పెరుగుతాయి. ఈ పీల్పువులను వాడిన పిమ్మట నోటిపూతలు కలుగకుండా ఉండుటకు నోటిని నీళ్ళతో పుక్కిలించాలి.

థియాఫిలిన్ ( Theophylline ) 

    థియాఫిలిన్ కు ( Theophylline) పుపుస, శ్వాసనాళికలను వ్యాకోచింపజేసే గుణము కలదు. వ్యాధి లక్షణములు మిగిలిన మందులతో లొంగని వారికి థియోఫిలిన్ ను నెమ్మదిగా విడుదలయే బిళ్ళల రూపములో వాడవచ్చును. ఆందోళన, వణకు, గుండెదడ, కడుపులో వికారము, వాంతులు, మూర్ఛ దీని వలన కలిగే అవాంఛిత ఫలితములు. థియాఫిలిన్ వాడే వారిలో మధ్యమధ్యలో రక్తప్రమాణములను పరీక్షించాలి.

కార్టికోష్టీరాయిడులు ( Corticosteroids ) 

    నోటి ద్వారా గాని సిరల ద్వారా గాని కార్టికోస్టీరాయిడులను వ్యాధి ఉద్రేకించినపుడు, తీవ్రతరమయినపుడు తాత్కాలికముగాను వీలయినంత తక్కువ మోతాదులలోను వాడుతారు.

Alpha - 1 Antitrypsin లోపించిన వారిలో దానిని వారమునకు ఒకసారి సిరల ద్వారా యిస్తే ప్రయోజనము చేకూరుతుంది. 

ప్రాణవాయువు ( oxygen ) 

    ధమని రక్తపు ప్రాణవాయువు సంపృక్తత ( oxygen saturation ) 88 శాతము కంటె తక్కువయిన వారికి ప్రాణవాయువును ముక్కు గొట్టము ద్వారా అందించాలి. 

    రక్తములో బొగ్గుపులుసు వాయువు ప్రమాణము పెరిగిన వారికి, శ్వాస వైఫల్యము ప్రారంభదశలో ఉన్నవారికి నిరంతర పీడనముతో గాని ( Continual Positive airway pressure  CPAP ), ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసములలో పీడనము మార్చి గాని ( Bilevel positive airway pressure BiPAP ) ప్రాణవాయువును ముక్కుపై కప్పుతో ( mask ) నిద్రలో ఉన్నపుడు, అవసరమయితే పగలు కొన్ని గంటలు అందిస్తారు. 

ఊపిరితిత్తుల పరిమాణము తగ్గించే శస్త్రచికిత్స

( Lung Volume Reduction Surgery ) 

    వాయువుల మార్పిడికి దోహదపడకుండా, పనిచేసే ఊపిరితిత్తుల భాగముల మీద పీడనము పెట్టి ఊపిరికి అంతరాయము కలిగించే ఉబ్బుదల భాగములను తొలగించు శస్త్రచికిత్స కొందఱికి ఉపయోగపడవచ్చును. 

    ఊపిరితిత్తుల మార్పిడి శస్త్రచికిత్స ( Lung Transplantation surgery ) FEV-1 20 శాతము కంటె తక్కువగా ఉండి వ్యాధి తీవ్రతమమయినపుడు కొందఱికి అనుకూలము కావచ్చును. 

వ్యాధి ఉద్రేకత ( Acute exacerbations of COPD ) 

    దీర్ఘకాలిక శ్వాసావరోధ వ్యాధి లక్షణములు అధికమయి ఆయాసము, దగ్గు అధికమయినపుడు వైద్యాలయములలో చేరిక అవసరము అవవచ్చును. సూక్ష్మాంగజీవులు ( bacteria ), విషజీవాంశములు ( viruses ), తాప జనకములు, వాతావరణ కల్మషముల వలన వ్యాధి ఉద్రేకించవచ్చును. అట్టి పరిస్థితులలో తఱచు పుపుస, శ్వాసనాళిక వ్యాకోచకములను ( bronchodilators ) అందించుటతో పాటు, సూక్ష్మజీవి నాశకములు ( Antibiotics ), కార్టికోస్టీరాయిడులు, ప్రాణవాయువులతో కూడా చికిత్స చేస్తారు. 

    వ్యాధి తీవ్రతరమయితే ధమని రక్తమును వాయువులకు పరీక్షించి శ్వాస వైఫల్యము నిర్ధారణ అయితే కృత్రిమ శ్వాసలు అందించాలి.

వ్యాధి నివారణ 

    దీర్ఘకాలిక శ్వాస అవరోధమునకు పొగత్రాగుట అధిక శాతములో ప్రధాన కారణము. కావున వ్యాధిని నివారించాలన్నా అదుపులో ఉంచాలన్నా పొగత్రాగడము మానివేయుట చాలా ముఖ్యము. ఒక యత్నములో చాలా మంది పొగత్రాగుట మానలేరు. అందువలన పదే పదే పొగత్రాగుట మానుటకు యత్నించాలి. సలహా సహాయములను తీసుకోవాలి. అవసరము అనుకుంటే ధూమపానము మానుటకు మందులను ఉపయోగించవచ్చును. 

    బొగ్గుగనులు, యితరగనులలో గాలి ప్రసరణ పెంచి, గాలిలో కల్మషములను ధూళిని తొలగించి, కార్మికులకు పరిశుభ్రమైన గాలిని ముక్కు, నోటిపై అమరు మూతల ( masks ) ద్వారా అందించి నల్ల ఊపిరితిత్తుల వ్యాధిని ( Black lung disease ) అరికట్టే ప్రయత్నాలు చెయ్యాలి.

( వైద్యవిషయములు నా శక్తిమేఱకు తెలుగులో చెప్పుట నా వ్యాసముల లక్ష్యము. వ్యాధిగ్రస్థులు తమ తమ వైద్యులను తప్పక సంప్రదించాలి. ఉపయుక్తమనుకుంటే నిరభ్యంతరముగా పంచుకొనండి ). 

ఉబ్బస ( Bronchial Asthma )

( తెలుగుతల్లి కెనడా వారి సౌజన్యముతో )

                                ఉబ్బస 

( Bronchial Asthma )

                                            డా. గన్నవరపు నరసింహమూర్తి.

                                                                              

                                                                  శ్వాసక్రియ 

           

    శరీర కణజాలపు జీవప్రక్రియలో ప్రాణవాయువు ( Oxygen) గ్రహించబడి బొగ్గుపులుసు వాయువు ( Carbon dioxide ) విడుదల అవుతుంది. వివిధ అవయవముల కణజాలమునకు రక్తము ద్వారా ప్రాణవాయువు అందించబడుతుంది. ఆయా కణజాలము నుంచి బొగ్గుపులుసు వాయువు రక్తములోనికి చేరుతుంది. ఊపిరితిత్తులు ప్రాణవాయువును రక్తమునకు అందించి రక్తమునుంచి బొగ్గుపులుసు వాయువును గ్రహించి బయటకు విసర్జిస్తాయి. నిరంతరము ప్రాణవాయువును రక్తమునకు చేర్చుటకు, బొగ్గుపులుసు వాయువును విసర్జించుటకు ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసాల శ్వాసక్రియ, ఊపిరితిత్తులుకు రక్తప్రసరణ అవసరము.

    వాతావరణములో ఉన్న గాలి ముక్కు, గొంతుక, స్వరపేటికల ద్వారా శ్వాసనాళమునకు ( Trachea) చేరుతుంది. శ్వాసనాళము రెండు పుపుసనాళములుగా ( Bronchi ) చీలి రెండు ఊపిరితిత్తుల వాయుప్రసరణకు సహాయపడుతుంది. ప్రతి ఊపిరితిత్తిలో పుపుసనాళము ద్వితీయ, తృతీయ, అంతిమ పుపుస నాళములుగా ( secondary tertiary and terminal bronchi ) శాఖలై పిదప శ్వాసనాళికలు ( Respiratory bronchioles), పుపుసగోళ నాళికలుగా ( Alveolar ducts ) చీలి చిట్టచివర పుపుస గోళములను ( Alveoli ) ధరిస్తాయి. ఈ పుపుస గోళములు, వాని దరిని ఉండు  రక్తకేశనాళికల ( Capillaries ) మధ్య వాయువుల మార్పిడి జరుగుతుంది. 

    శ్వాసనాళము, పుపుసనాళముల గోడలలో ఉన్న మృదులాస్థి ( Cartilage ), పుపుసనాళికల, శ్వాసనాళికల గోడలలో ఉండు అనిచ్ఛా మృదుకండరములు ( Smooth muscles ) ఆ నాళములను, నాళికలను నిత్యము తెఱిచి ఉంచుతాయి. పుపుసగోళముల బయట ఉండు సాగుకణజాలము ( Elastic tissue ) పుపుసగోళములు పూర్తిగా అణిగిపోవుటను అరికడుతాయి. ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసముల వలన శ్వాసవృక్షములో ( Bronchial tree ) వాయు చలనము జరుగుతుంది. ఈ వాయు చలనానికి అవరోధము ఏర్పడినప్పుడు రక్తమునకు ప్రాణవాయువు చేరుటకు, రక్తమునుంచి బొగ్గుపులుసు వాయువు తొలగించబడుటకు అంతరాయము ఏర్పడుతుంది. శ్వాసవృక్షములో వాయు చలనమునకు అవరోధము కలిగించే రుగ్మతలలో ఉబ్బసవ్యాధి ( Bronchial Asthma) ఒకటి.

                                                  ఉబ్బస 

    ఉబ్బసవ్యాధి దీర్ఘకాలిక వ్యాధి. ఈ వ్యాధివలన శ్వాసపథములో దీర్ఘకాలిక తాపప్రక్రియ (inflammation ) కలిగి మధ్య మధ్యలో వ్యాధి ముమ్మరిస్తుంటుంది. సూక్ష్మాంగజీవులు ( bacteria ), విషజీవాంశములు ( Viruses ) ఊపిరితిత్తులపై దాడి జరిపినపుడు, పడని పదార్థములు ( allergens), వృత్తులలోను యితరత్రా తాపజనకముల ( irritants) బారికి దేహము గుఱి అయినప్పుడు ఊపిరితిత్తుల విపరీత స్పందన వలన ఉబ్బసవ్యాధి లక్షణములు ప్రకోపిస్తాయి.

    ఉబ్బస పొడచూపినపుడు పరంపరలుగా దగ్గు, ఆయాసము, ఛాతిబిగువు, ఊపిరి వదిలేటప్పుడు పిల్లికూతలు ( wheezings ) కలుగుతాయి. వ్యాధి విపరీతమయితే శ్వాస వైఫల్యము కలిగి, తీవ్రత హెచ్చయితే మరణము కూడా సంభవించవచ్చును. వ్యాధి దానంతట అది కాని, చికిత్సతో గాని కొన్ని నిముషముల నుంచి కొన్ని గంటలలో ఉపశమించవచ్చు.

ఉబ్బసకు కారణములు 

    ఉబ్బస వ్యాధి ప్రంపంచమంతటా ఉన్నా అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో అధికముగా కనిపిస్తుంది. కొన్ని జాతులలో ఉబ్బసవ్యాధి అధికముగా కనిపించినా ఆర్ధిక, సామాజిక, పరిసరముల ప్రభావము దానికి కారణము కావచ్చును. జన్యువులు, క్రోమోజోములు యీ వ్యాధి కలుగుటకు కారణమయినా వాతావరణ, పరిసర ప్రభావములు యీ వ్యాధిపై హెచ్చుగా కలిగి ఉంటాయి, రెస్పిరేటరీ సిన్సిషియల్ వైరస్ ( Respiratory Syncytial Virus RSV ), రైనోవైరస్ ( Rhinovirus ) వంటి విషజీవాంశములు (viruses ), పొగాకు పొగ, యితర పొగలు, స్వచ్ఛత కొఱకు వాడే సబ్బులు వంటి రసాయనములు, యితర రసాయనములు, తాపకారులు ( Irritants ), పుప్పొడి, ధూళిక్రిములు, బొద్దింకల విసర్జనములు, పెంపకపు జంతువుల బొచ్చు, సుగంధపరిమళములు, బూజులు వంటి అసహన పదార్థములు ( Allergens ), శీతలవాయువులు శ్వాసపథములో తాపము కలుగజేసి వ్యాధి పొడచూపుటకు కారణము అవుతాయి. వ్యాయామము, ఆటలు, మానసిక ఆందోళనలు కూడా ఉబ్బసవ్యాధి ఉద్రేకించుటకు కారణము కాగలవు.

    బీటా 2-ఎడ్రినలిన్ గ్రాహక అవరోధకములు ( Beta 2- adrenergic receptor blockers ), ఏస్పిరిన్ , స్టీరాయిడులు కాని - తాప హరములు ( non steroidal anti inflammatory drugs  ) ఉబ్బసవ్యాధిని ప్రకోపించవచ్చును.

వ్యాధి విధానము 

    ఉబ్బసవ్యాధి కలిగిన వారి శ్వాసపథములో గాలి చలనమునకు అవరోధము కలుగుతుంది. ఈ అవరోధము ముఖ్యముగా నిశ్వాసమునకు ఏర్పడుతుంది. అందువలన ఊపిరితిత్తులు గాలితో ఉబ్బి ఉంటాయి. శ్వాసనాళముల, పుపుస నాళముల, పుపుస నాళికల గోడలలోను, శ్లేష్మపు పొరలలోను ( mucosa ), ఆమ్లాకర్షణ కణములు ( Eosinophils - ఇవి శ్వేతకణములలో ఒక రకము ), స్తంభ కణములు ( mast cells), భక్షక కణములు ( macrophages), రసి కణములు ( T- lymphocytes ) చేరి తాపము ( inflammation ) కలుగజేస్తాయి. తాపకణముల నుంచి, నాళముల లోపొర నుంచి వెలువడు జీవరసాయనక పదార్థముల వలనను, నాడీ ప్రసారిణుల ( Neuro transmitters ) ప్రభావము వలనను శ్వాస, పుపుస నాళికలలోఉన్న మృదుకండరములు సంకోచిస్తాయి. అందుచే ఆ నాళికల ప్రమాణములు తగ్గుతాయి. ఈ మృదుకండరముల పరిమాణము కూడా పెరుగుతుంది.

    శ్వాసనాళికల లోపొర భాగములు తాపము వలన విచ్ఛేదమయి నాళములలో బిరడాలుగా ఏర్పడి గాలి ప్రసరించుటకు అవరోధము కలిగిస్తాయి.

    శ్వాసవృక్ష  శ్లేష్మపుపొర క్రింద శ్లేష్మగ్రంథులు సంఖ్యాపరముగాను, పరిమాణములోను వృద్ధి చెంది శ్లేష్మమును ఎక్కువగా ఉత్పత్తి చేస్తాయి. అధిక శ్లేష్మము వాయుచలనమునకు అడ్డుపడుతుంది.

    శ్వాసనాళికల తాపప్రక్రియలో భాగముగా కొత్త సూక్ష్మరక్తనాళికలు పుడతాయి. మాన్చు ప్రక్రియలో నాళికలలో లోపొర ( అంతస్త్వక్కు ) క్రింద తంతుకణములు ( fibroblasts) పీచువంటి కొల్లజెన్ ( Collagen ) తంతువులను ఉత్పత్తి చేయుట వలన తంతీకరణ ( fibrosis ) జరిగి నాళములు కుచించుకు పోతాయి.

    పై కారణములు అన్నిటి వలన శ్వాసవృక్షములో ఊపిరి బంధించబడుతుంది. రక్తములో ప్రాణవాయువు చేరికకు, బొగ్గుపులుసువాయువు విసర్జనకు భంగము ఏర్పడుతుంది.

ఉబ్బస లక్షణములు 

    ఉబ్బస కలిగినప్పుడు పరంపరలుగా దగ్గు, ఆయాసము, ఛాతిలో బిగుతు, శ్రమతో కూడిన నిశ్వాసములు, పిల్లికూతలు ( wheezing) కలుగుతాయి. గుండెదడ, అధికస్వేదము కూడా పొడచూపవచ్చును. వ్యాధి తగ్గుతూ అప్పుడప్పుడు ముమ్మరించుట ఉబ్బస లక్షణము. అసహన చర్మతాపము ( Atopic Dermatitis ), వివిధ పదార్థములకు వికట లక్షణములు కలుగుట, కుటుంబములో ఇతరులకు ఈ వ్యాధి ఉండుట వంటి లక్షణముల వలనను, ప్రత్యక్షముగా వ్యాధిగ్రస్థులను పరీక్షించుట వలనను వైద్యులు రోగ నిర్ణయము చేయగలుగుతారు. వైద్యులు వినికిడిగొట్టముతో ఛాతిపై విన్నపుడు నిశ్వాస సమయము హెచ్చుగా ఉండుట గమనిస్తారు. చాల మందిలో నిశ్వాసములో పిల్లికూతలు కూడా వినగలరు. కొందఱిలో పిల్లికూతలు వినిపించక పోవచ్చును.

    ఆయాసము ఊపిరితిత్తుల తాపము వలన ( Pneumonitis ), వాయు పుపుస వేష్టనము వలన ( Pneumothorax ; ఊపిరితిత్తిని ఆవరించు ఉండు పుపుస వేష్టనపు రెండు పొరల మధ్య గాలి చేరుట ), ఇతర ఊపిరితిత్తుల వ్యాధుల వలన, హృదయ వైఫల్యము ( Congestive heart failure) వంటి గుండెజబ్బుల వలన, పుపుస ధమనిలో రక్తపుగడ్డలు వలన ( Pulmonary embolism), రక్తహీనత వలన, అనేక యితర కారణముల వలన కలుగవచ్చును.

వ్యాధి నిర్ణయము 

    వ్యాధి లక్షణములతో వైద్యులు వ్యాధిని నిర్ణయించగలుగుతారు. వాయు పుపుసవేష్టనము ( Pneumothorax), హృదయ  వైఫల్యము వలన ఊపిరితిత్తులలో నీరుపట్టుట ( Congestive heart failure) , ఊపిరితిత్తుల తాపముల ( Pneumonitis ) సంశయము ఉంటే ఛాతికి ఎక్స్ రే ( chest x-ray ) అవసరము. ఆ సంశయము లేకపోతే ఎక్స్ రేల అవసరము లేదు. 

    చికిత్సతో తగ్గనపుడు, ఆయాసము ఎక్కువగా ఉన్నపుడు, ఎక్స్ రే వ్యత్యాస పదార్థములతో ఛాతికి గణనయంత్ర చిత్రీకరణము ( CAT Scan ) చేస్తే పుపుసధమనులలో అవరోధకములు ( Pulmonary embolism ) కనుగొనుటకు లేక, లేవని నిర్ధారించుటకు ఉపయోగపడుతుంది. 

    ఆయాసము తీవ్రముగా ఉండి శ్వాస వైఫల్యమునకు ( Respiratory failure ) అవకాశము ఉంటే, ఉబ్బసకు తక్షణ చికిత్సతో బాటు కృత్రిమశ్వాసలు  ( artificial respirations ) అందించుటకు కూడా వైద్యులు సన్నద్ధులు కావాలి. గరిష్ఠ వాయు ప్రవాహము ( Peak flow ) 25 శాతమునకు తగ్గినపుడు, రక్తములో ప్రాణవాయువు బాగా తగ్గినపుడు, బొగ్గుపులుసు వాయువు బాగా పెరిగినపుడు, ఊపిరి మందగించి నపుడు వైద్యులు కృత్రిమ శ్వాసలు అందించాలి.

శ్వాస వ్యాపార పరీక్షలు ( Pulmonary function tests )

    ఉబ్బస వ్యాధిని ధ్రువపఱచుటకు శ్వాస వ్యాపార పరీక్షలు ( Pulmonary function tests ) సహాయపడుతాయి. ఆ పరీక్షలకు శ్వాసమాపకము ( Spirometer ) అనే పరికరము ఉపయోగిస్తారు. సుదీర్ఘ సంపూర్ణ ఉచ్ఛ్వాసమును ( forced inspiration ), తదుపరి సత్వర సుదీర్ఘ నిశ్వాసమును ( forced expiration) ఈ పరికరముతో కొలుస్తారు. బలమైన దీర్ఘ ఉచ్ఛ్వాసము తర్వాత బలమైన దీర్ఘ నిశ్వాసముతో వదిలే గాలి ఘనపరిమాణమును సంపూర్ణ శ్వాస ప్రమాణముగా (Total Vital Capacity TVC ) పరిగణిస్తారు. బల నిశ్వాసముతో మొదటి సెకండులో వదిలే గాలి పరిమాణము ( Forced Expiratory Volume  first second ; FEV 1 ),  FEV 1 / TVC నిష్పత్తులను ఉపయోగించి అవరోధక పుపుస వ్యాధులను ( Obstructive lung diseases ), నిర్బంధ పుపుస వ్యాధులను ( Restrictive lung diseases ) వేఱుపఱచ వచ్చును. ఉబ్బస అవరోధక శ్వాసవ్యాధి. ఉబ్బస ఉన్నపుడు వారిలో మొదటి సెకండులో బలనిశ్వాస వాయుపరిమాణము  ( FEV 1) విశేషముగా తగ్గుతుంది. శ్వాసనాళికల వ్యాకోచ చికిత్స అనంతరము ( Post bronchodilator treatment ) ఉబ్బస వ్యాధిగ్రస్థులలో శ్వాసవ్యాపారము చాలా మెఱుగవుతుంది. మొదటి సెకండు నిశ్వాస వాయు పరిమాణము విశేషముగా వృద్ధి చెందుతుంది. ఉబ్బస లేనపుడు శ్వాస వ్యాపార పరీక్షలు సాధారణముగా ఉండవచ్చును.

గరిష్ఠ ( వాయు  ) ప్రవాహమానిక  ( Peak flow meter ) 

    గరిష్ఠ ( వాయు ) ప్రవాహ మానికతో ( Peak flow meter ) సంపూర్ణ దీర్ఘ ఉచ్ఛ్వాసము తర్వాత సత్వర దీర్ఘనిశ్వాసము చేయించి గరిష్ఠ ప్రవాహము ( Peak flow ) కొలిచి ఉబ్బసవ్యాధిని నిర్ధారించి, దాని తీవ్రతను అంచనా వేయవచ్చును. ఇవి సులభ పరికరములు, చౌకగా లభిస్తాయి.

    శ్వాసవ్యాపార పరీక్ష ఫలితములు సామాన్య పరిధులలో ఉంటే మెథాఖొలిన్ యిచ్చి శ్వాసనాళికల స్పందనను శ్వాసవ్యాపార పరీక్షలతో పరిశీలించి ఉబ్బస నిర్ధారణ చేయవచ్చును.

    ఉబ్బస వ్యాధి ఉన్నవారికి  అసహన పదార్థములకై ( Allergens) పరీక్షలు సలుపవచ్చును.

చికిత్స 

    ఉబ్బస ప్రకోపించినపుడు ఉబ్బస తీవ్రతను గరిష్ఠ ప్రవాహము ( peak flow ) బట్టి అంచనా కట్టాలి. వ్యాధి ఉపశమన చికిత్సలు తక్షణము మొదలుపెట్టాలి.

     వ్యాధి లక్షణములు పొడచూపే తఱచుదనము, తీవ్రతల బట్టి అంతరిత ( Intermittent ), నిరంతర ( Persistent ) : అల్ప , మధ్యమ, తీవ్ర వ్యాధులుగా పరిగణిస్తారు. 

శ్వాస నాళికా వ్యాకోచకములు 

బీటా-2- ఎడ్రినలిన్ గ్రాహక ఉత్తేజకములు ( Beta 2 adrenergic agonists ) 

    తక్షణ ఉపశమనమునకు సత్వరముగ పనిచేసే బీటా 2- ఎడ్రినలిన్ గ్రాహక ఉత్తేజకములను ( Short acting Beta2- adrenergic agonists SABA s ) పీల్పువుల ( Inhaler ) ద్వారా వాడాలి.

    ఎక్కువగా వాడబడే ఔషధము ఆల్బుటరాల్ పీల్పువు. ఉబ్బస పొడచూపినపుడు దీనిని రెండు నుంచి ఆరు పీల్పులు  ప్రతి ఇరవై నిమిషములు ఉబ్బస తగ్గే వఱకు వాడాలి. లీవాల్బుటెరాలు ( Levalbuterol ) మరో మందు. దీనిని రెండు నుంచి ఎనిమిది పీల్పులు వఱకు వాడవచ్చు. ఈ మందులను గాలి, లవణజలములతో మిశ్రీకరించి తుంపరులుగా శీకర యంత్రముతో ( Nebulizer ) కూడా వాడవచ్చును. ఇవి పుపుసనాళికల, శ్వాసనాళికల మృదుకండరాలను సడలించి వాటిని వ్యాకోచింపజేస్తాయి. అందుచే గాలి కదలిక మెఱుగవుతుంది.

    ఇదివఱలో బీటా2- ఎడ్రినలిన్ గ్రాహక ఉత్తేజకములు ( Beta2-Receptor agonist s) ఎపినెఫ్రిన్, టెర్బుటలిన్ లను చర్మము క్రింద సూదిమందులుగా వాడే వారు. పీల్పువులు, శీకర యంత్రములతో ఔషధములను యివ్వగలిగినప్పుడు అట్టి అవసరము లేదు. గుండెవ్యాధులు ఉన్నవారికి ఆ సూదిమందులు యివ్వకూడదు.

ఎసిటైల్ ఖొలీన్ అవరోధకములు( Anticholenergics - Muscarine Antagonists ) 

    ఇప్రట్రోపియమ్ బ్రోమైడును ( Ipratropium bromide ) పీల్పువు ద్వారా గాని, శీకర యంత్రము ( Nebulizer ) ద్వారా గాని ఆల్బుటరాల్ తోను, లేక లీవాల్బుటరాల్ తోను కలిపికాని, లేక ఒంటరిగాను ఊపిరితిత్తులకు అందించవచ్చును. ఇది పుపుస, శ్వాసనాళికల మృదుకండరములను సడలించి ఆ నాళికలను వ్యాకోచింపజేస్తుంది. ఇప్రట్రోపియమ్ మోతాదులు కొద్ది గంటలే పనిచేస్తాయి ( Short acting Muscarine Antagonist SAMA ) కాబట్టి దీనిని దినమునకు పలు పర్యాయములు వాడుకోవాలి.

    యుమిక్లిడినియమ్ ( Umeclidinium ) దీర్ఘకాలము పనిచేసే ఎసిటైల్ ఖొలీన్ అవరోధకము ( Long Acting Muscarine Antagonist LAMA ). దీనిని దినమునకు ఒక మోతాదు పీల్పువుగా వాడుకోవాలి.

కార్టికోస్టీరాయిడ్ పీల్పువులు 

    ట్రయామ్సినలోన్ ( Triamcinolone ), బెక్లోమిథసోన్ ( Beclomethasone ), బ్యుడినొసైడ్ ( Budenoside ), ఫ్లునిసొలైడ్ ( Funisolide ), ఫ్లుటికసోన్ ( Futicasone ), మొమెటసోన్ ( Mometasone ) వంటి కార్టికోస్టీరాయిడ్ ఔషధములు పీల్పువులుగా లభ్యమవుతున్నాయి. ఈ మందులు శ్వాసపథములో తాపమును ( Inflammation ) తగ్గించుటకు ఉపయోగపడుతాయి. వీటి వాడుక వలన శ్వాసపథములో వాపు తగ్గి వాయు చలనము మెఱుగవుతుంది. తక్కువ మోతాదులలో వాడినప్పుడు వాని ప్రభావము శ్వాస వృక్షమునకే పరిమితమైనా ఎక్కువ మోతాదులలో వాడినప్పుడు వాని ప్రభావము దేహములో పొడచూపవచ్చును. అందువలన ఉబ్బస అదుపులోనికి వచ్చిన పిదప క్రమేణ వాని మోతాదులను తగ్గించే ప్రయత్నము చెయ్యాలి.  నిరంతరపు ఉబ్బసను ( Persistent Asthma ) అదుపులో ఉంచుటకు కార్టికోస్టీరాయిడ్ పీల్పుసాధనములు చాలా ప్రయోజనకరము.

    కార్టికోస్టీరాయిడులను పీల్చిన పిదప నోటిని మంచినీళ్ళతో పుక్కిలించుకోవాలి. లేకపోతే నోటిపూత కలిగే అవకాశము ఉన్నది.

దీర్ఘకాలపు ఉబ్బసను అదుపులో ఉంచుటకు దీర్ఘకాలిక బీటా ఉత్తేజకములు ( Long Acting Beta Agonists LABAs ), సాల్మెటరాల్ ( Salmeterol ) గాని, ఫార్మెటరాల్ ( Formeterol ) గాని, కార్టీకోస్టీరాయిడులతో కలిపి పీల్పువులుగా ఉపయోగించవచ్చును. 

కార్టికోష్టీరాయిడులు ( Corticosteroids ) 

    ఉబ్బస తీవ్రముగా ఉన్నప్పుడు కార్టికోస్టీరాయిడులను నోటిద్వారా గాని, సిరలద్వారా గాని వైద్యులు వాడుతారు.

ఇతర మందులు 

    ఉబ్బస తీవ్రముగా ఉన్నప్పుడు సిర ద్వారా మెగ్నీషియమ్ సల్ఫేట్  శ్వాసనాళికలను వ్యాకోచింపజేయుటకు ఉపయోగిస్తారు.

    తాపప్రక్రియ తగ్గించే మాంటెలుకాస్ట్ ( Montelukast ), జఫిర్లుకాస్ట్ ( Zafirlukast ), స్తంభ కణములను ( Mast cells ) సుస్థిరపఱచు క్రొమొలిన్ సోడియమ్ ( Cromolyn sodium ), IGE ప్రతిరక్షకము ఒమలిజుమాబ్ ( Omalizumab ), నెమ్మదిగా విడుదలయే థియాఫిలిన్ మందుబిళ్ళలను కూడా దీర్ఘకాలపు ఉబ్బసను అదుపులో ఉంచుటకు వాడుతారు.

  నివారణ 

    ఉబ్బస ఉన్నవారు  అసహన పదార్థములను ( allergens), నివారించుకొనుటకు ప్రయత్నించాలి. ధూమపానము చేయరాదు. వ్యాయామములకు ఆటలకు ముందుగా శ్వాసనాళిక వ్యాకోచములు ( Bronchodilators ) పీల్చుకొని ఉబ్బసను అరికట్టుకోవాలి.

    ఉబ్బస పొడచూపినపుడు, ప్రాణవాయువు సంపృక్తత ( Oxygen saturation ) 92 శాతము కంటె తగ్గుతే ప్రాణవాయువు అందించాలి.

    శ్వాసవైఫల్యము ( Respiratory failure) కలుగుతే కృత్రిమ శ్వాస ( Mechanical ventilation) అందించుట అవసరము.

    ఉబ్బస ఉన్నవారికి నాసికాకుహర వ్యాధులు ( Rhinosinusitis, nasal polyps ) ఉంటే వాటిని నివారించాలి.

    జఠర అన్ననాళ తిరోగమన ( Gastro esophageal reflux disease ) వ్యాధి ఉంటే హిష్టమిన్ 2 గ్రాహక అవరోధకములు ( H-2 Receptor blockers) గాని, ప్రోటాన్ యంత్రనిరోధములను ( Proton pump inhibitors) గాని వాడి జఠరామ్లమును తగ్గించాలి.

    స్థూలకాయము ఉన్న వారు బరువు తగ్గించుకోవాలి.

    నిద్రావరోధక శ్వాసభంగము ( Obstructive sleep apnea ) ఉన్నవారికి తగిన చికిత్స అవసరము.

( వైద్యవిషయములు నా శక్తిమేఱకు తెలుగులో చెప్పుట నా వ్యాసముల లక్ష్యము. వ్యాధిగ్రస్థులు తమ తమ వైద్యులను తప్పక సంప్రదించాలి. ఉపయుక్తమనుకుంటే నిరభ్యంతరముగా పంచుకొనండి )

జీర్ణవ్రణములు ( Peptic Ulcers )

( తెలుగుతల్లి కెనడా వారి సౌజన్యముతో )

                      జీర్ణ వ్రణములు ( Peptic ulcers )

                                                                        డా. గన్నవరపు నరసింహమూర్తి  

జీర్ణమండలము 

    మనము భుజించే ఆహారము అన్ననాళము ( Esophagus ) ద్వారా జీర్ణాశయము లోనికి చేరుతుంది. జీర్ణాశయములో జీర్ణమయి చిక్కని ద్రవముగా మారిన ఆహారము జీర్ణాశయ నిర్గమము ( Pylorus ) ద్వారా చిన్నప్రేవులకు చేరుతుంది. చిన్నప్రేవులను ప్రథమాంత్రము (Duodenum ), మధ్యాంత్రము (Jejunum ), శేషాంత్రము ( Ileum ) అని మూడు భాగములుగా విభజించ వచ్చును. చిన్నప్రేవులలో జీర్ణ ప్రక్రియ పూర్తయి ఆహార పదార్థాల గ్రహణము ( absorption ) పూర్తయి, శేషము నీటితో సహా పెద్ద ప్రేవులకు చేరుతుంది. పెద్ద ప్రేవులలో ( బృహదాంత్రము ) నీరు గ్రహించబడి మిగిలినది మలముగా విసర్జింపబడుతుంది. ఆహార పదార్థాల జీర్ణము జీర్ణమండలములో స్రవించబడే జీర్ణ రసములు, వానిలోని జీవోత్ప్రేరకములపై ( Enzymes ) ఆధారపడుతుంది. నోటిలో స్రవించే లాలాజలములో టయాలిన్ ( ptyalin ) చక్కెర గ్రహణమునకు తోడ్పడుతుంది. జఠరములో జఠర రసము స్రవించబడి అందులో ఉన్న పెప్సిన్ మాంసకృత్తుల జీర్ణమునకు తోడ్పడుతుంది. క్లోమమములో ఉత్పత్తి అయే క్లోమ రసములో ఎమిలేజ్ Amylase ) పిండిపదార్థాల జీర్ణమునకు, లైపేజ్ ( Lipase ) క్రొవ్వుల జీర్ణమునకు, ట్రిప్సినోజెన్ ( Trypsinogen ), ఖైమో ట్రిప్సినోజెన్ లు ( Chymotrypsinogen ) ఆంత్రములలో ట్రిప్సిన్ ( Trypsin), ఖైమోట్రిప్సిన్ లుగా ( Chymotrypsin) మారి మాంసకృత్తులను జలవిచ్ఛేదన ( Hydrolysis) ప్రక్రియ ద్వారా పెప్టైడులు ( Peptides), ఎమినో ఆమ్లములుగా ( Amino acids ) విచ్ఛేదించి వాని గ్రహణమునకు తోడ్పడుతాయి. కాలేయములో ఉత్పత్తి అయే పైత్య రసములోని పైత్యము క్రొవ్వుపదార్థాల జీర్ణమునకు తోడ్పడుతుంది.

    జఠరాశయమును నాలుగు భాగములుగా గుర్తిస్తారు. అవి పైకప్పులా ఉండే జఠర మూలము ( Fundus ), కాయము ( Body ), అంతిమకుహరము ( Antrum ), నిర్గమము ( Pylorus). జఠరపు లోపొరలో ( శ్లేష్మపు పొర - Mucosa ) ఉన్న జఠర గ్రంథుల నుంచి శ్లేష్మము( Mucus ), ఉదజ హరికామ్లము ( Hydrochloric acid ), పెప్సినోజెన్, విటమిను బి 12 గ్రహణమునకు ఉపయోగపడే అంతరాంశము ( B12 Intrinsic factor ), గాస్ట్రిన్ ( Gastrin ) అనే వినాళ రసము, హిస్టమిన్ లు( Histamine) ఉత్పత్తి అవుతాయి. ఇందులో శ్లేష్మము జఠరపు లోపొరకు రక్షణ చేకూరుస్తుంది. ఆహార చలనమునకు తోడ్పడుతుంది.

    పెప్సినోజెన్ నుంచి విడుదల అయే పెప్సిన్ మాంసకృత్తుల జీర్ణమునకు ఉపయోగపడుతుంది. పెప్సిన్ ఆమ్ల మాధ్యమములో బాగా పనిచేస్తుంది. పి హెచ్ ఎక్కువయిన క్షార ద్రవములలో పనిచేయదు. ఉదజహరికామ్లము సూక్ష్మాంగజీవులను సంహరించుటకు, పెప్సిన్ సలిపే జీర్ణక్రియకు దోహదకారిగాను ఉపయోగపడుతుంది.
    

    అంతిమకుహరము ( Antrum ) ఆహారముతో ఉబ్బినపుడు, జఠరములో పి.హెచ్ పెరిగి ఆమ్లము తగ్గినపుడు జి కణములు ( G- cells ) గాస్ట్రిన్ ని ఉత్పాదించి రక్తములోనికి విడుదల చేస్తాయి. గాస్ట్రిన్ ఉదజహరికామ్లము, పెప్సిన్ ల విడుదలకు, జఠర కండరములను ప్రేరేపించి జఠర చలనము పెంచుటకు తోడ్పడుతుంది. జీర్ణాశయములో ఆమ్లము ఎక్కువయి నప్పుడు గాస్ట్రిన్ విడుదల తగ్గిపోతుంది. గాస్ట్రిన్ ఎంటెరోక్రోమఫిన్ ( Enterochromaffin cells ) కణములనుంచి హిస్టమిన్ ని విడుదల చేయిస్తుంది. హిస్టమిన్ జఠర కుడ్య కణములలో ( parietal cells ) ఉండే ప్రోటాను యంత్రముల ( Proton pumps - Hydrogen / Potassium Adenosine triphoshatase Enzyme System ) ద్వారా రక్తము లోనికి బైకార్బొనేట్ ను, జఠర కుహరములోనికి ఉదజనిని ( Hydrogen- ప్రోటాన్లు ) విడుదల చేయిస్తుంది. ఉదజనిని అనుసరించి క్లోరైడు పరమాణువులు కూడా జఠర కుహరములోనికి విడుదల అవుతాయి. మెదడు నుంచి వచ్చే వేగస్ కపాల నాడులు ( Vagal nerves ) కూడా ఆహారపు తలపు, వాసన, రుచులకు స్పందించి జఠరములో ఉదజహరికామ్లము, పెప్సినోజెన్ ల విడుదలను, గాష్ట్రిన్ విడుదలను కలిగిస్తాయి.

జీర్ణ వ్రణములు ( Peptic ulcers ) 

    జఠర రసము ( Gastric juice ) ఆహారమును జీర్ణించుట కొఱకు ఉత్పత్తి అవుతుంది. జఠర రసములో ఉండే పెప్సినోజెన్, ఉదజహరికామ్లముల ఫలితముగా జీర్ణమండలపు లోపొర ( శ్లేష్మపు పొర Mucosa ) జీర్ణమయి వ్రణములు కలిగే అవకాశము ఉన్నది. ఈ జీర్ణ వ్రణములు జఠరాశయములోను ( Stomach ), ప్రథమ ఆంత్రములోను ( Duodenum), అన్ననాళములోను ( Esophagus ) అంతిమ ఆంత్రములో ( Ileum) అవశేషముగా మిగిలే మెకెల్ సంచిలోను ( Meckel ‘s diverticulum ) కాని కలుగ వచ్చును. ఉదజహరికామ్లము ఎక్కువగా ఉత్పత్తి అయినా, లో శ్లేష్మపు పొర నిరోధక శక్తి తగ్గినా యీ పుళ్ళు కలుగుతాయి. జఠరముతో సంధించబడిన ఆంత్రములోను యీ వ్రణములు ( సంధాన వ్రణములు ; Anastomotic ulcers ) కలుగవచ్చును .

జీర్ణ వ్రణములకు కారణములు 

    1). హెలికోబాక్టర్ పైలొరై ( Helicobacter pylori ) అనే సూక్ష్మాంగ జీవుల వలన ఏభై శాతపు జీర్ణ వ్రణములు కలుగుతాయి. మూడవ ప్రపంచ దేశములలో యీ శాతము డెబ్భై వఱకు ఉండవచ్చును. జఠరములో హెలికోబాక్టర్ సూక్ష్మాంగ జీవులు ఉన్నవారిలో ఇరువది శాతపు ప్రజలలో యీ వ్రణములు కలుగుతాయి. హెలికోబాక్టర్ సూక్ష్మజీవులు కలుషిత ఆహారము, నీరు ద్వారా జఠరమునకు చేరుతాయి. జఠరములో శ్లేష్మమును చొచ్చుకొని కణములకు దగ్గరయి ఆమ్లమునకు దూరమయి తమ చుట్టూ యూరియేజ్ అనే జీవోత్ప్రేరకముతో అమ్మోనియాను ఉత్పత్తి చేసుకొని జఠరామ్లము బారి నుంచి తప్పించుకుంటాయి.

    2). కీళ్ళనొప్పులకు వాడే స్టీరాయిడులు కాని తాపహరములు ( Nonsteroidal anti inflammatory agents NSAIDS ) దీర్ఘకాలము వాడే వారిలో 15 నుంచి 25 శాతపు ప్రజలలో యీ కురుపులు రావచ్చును. ఐబుప్రొఫెన్ ( Ibuprofen), నేప్రొక్సిన్ ( Naproxen), డైక్లొఫెనెక్ ( ( Diclofenec ), ఇండోమిథసిన్ ( Indomethacin ), మెలోక్సికమ్ ( Meloxicam ), సేలిసిలేట్లు ( ( Salicylates ) NSAIDS కి ఉదహరణలు.

    3). గుండెపోటులు ( heart attacks ),మస్థిష్క విఘాతాలను ( strokes ) అరికట్టుటకు వాడే ఏస్పిరిన్ వలన యీ వ్రణములు కలుగవచ్చును.

    4). స్టీరాయిడ్ ఔషధములు దీర్ఘకాలముగా వాడేవారిలో యీ కురుపులు రావచ్చును.

    5). క్లోమములో కాని యితర ప్రదేశములలో కాని కలిగే గాస్ట్రినోమా ( Gastrinoma ) అనే పెరుగుదలల వలన రక్తములో గాస్ట్రిన్ ఎక్కువయి దాని మూలముగా ఉదజ హరికామ్లము, పెప్సిన్ ఉత్పత్తి అధికమయి వారిలో యీ వ్రణములు కలుగుతాయి. సుమారు ఒక శాతపు జీర్ణ వ్రణములకు గాస్ట్రినోమాలు కారణము.

    6). తీవ్రతరమైన యితర అనారోగ్యములతో ఉన్నవారిలోను, కృత్రిమశ్వాస యంత్రములపై ఉన్నవారిలోను యీ వ్రణములు రావచ్చును.

    7). కొందఱిలో తెలియని కారణాల ( Idiopathic ) వలన జీర్ణ వ్రణములు కలుగుతాయి.

    8). జీర్ణాశయములో కలిగే కర్కట వ్రణములు ( Gastric cancers ), లింఫోమాలు వ్రణములుగా కనిపించవచ్చును.

    9). పొగాకు వినియోగించే వారిలో జీర్ణ వ్రణములు ఎక్కువగా కలుగతాయి.

కారము, మసాలాలు తినుటవలన, జీవితములో కలిగే మనోక్లేశము వలన, తొందఱ వలన యీ జీర్ణ వ్రణములు కలుగవు. అట్టి ఆరోపణలు నిజము కాదు.

జీర్ణవ్రణ లక్షణములు 

   కడుపులో పుళ్ళున్న వారిలో చాలా మందికి కడుపు నొప్పి ఉంటుంది. అన్ననాళములో పుళ్ళున్న వారిలో భోజనము మ్రింగుతున్నపుడు, జఠరాశయములో పుళ్ళున్నవారిలో తిన్న వెంటనే, ప్రథమాంత్రములో ( duodenum ) వ్రణములు ఉన్నవారిలో భోజనము చేసిన గంట, గంటన్నర పిదప యీ నొప్పి సాధారణముగా కలుగుతుంది. జఠర వ్రణములు ఉన్నవారిలో పొట్ట పై భాగములో నొప్పి సాధారణముగా కలుగుతుంది. ప్రథమాంత్రములో పుండున్న వారికి ఏమైనా తిన్న వెంటనే కొంత ఉపశమనము తాత్కాలికముగా కలుగుతుంది. ఈ వ్రణములు ఉన్నవారిలో కుక్షి పై భాగములో తాకుతే నొప్పి కలుగవచ్చును. మృదు క్షారములు ( Antacids ) ఆమ్లమును బలహీనపఱచి తాత్కాలిక ఉపశమనము కలిగిస్తాయి.

    కడుపు నొప్పి ఉన్న వారందరిలో యీ వ్రణములు ఉన్నాయని చెప్పలేము. వారి నొప్పికి యితర కారణాలు ఉండవచ్చును. జీర్ణ వ్రణములు గల అందరిలో నొప్పి ఉండకపోవచ్చును.

    కొందఱిలో జీర్ణవ్రణముల వలన కలిగే ఉపద్రవముల లక్షణములే తొలిసారిగా కనిపించవచ్చును. 

ఉపద్రవములు ( Complications ) 

    రక్తస్రావము ( bleeding), జఠరనిర్గమ బంధము ( Pyloric stenosis ), ఆంత్రములో రంధ్రము ఏర్పడుట ( ఆంత్ర ఛిద్రము - perforation ), జీర్ణ వ్రణముల వలన కలిగే ప్రమాదాలు.

    రక్త స్రావము కలిగేవారిలో రక్తపు వాంతులు కలుగవచ్చును. వాంతులు కాఫీగుండ రంగులో ఉండవచ్చును. వారి విరేచనములో రక్తము కనిపించవచ్చు, లేక తారు వలె నల్లటి విరేచనములు కలుగవచ్చును. నెమ్మదిగా పెక్కుదినములు రక్తస్రావము జరిగిన వారిలో పాండురోగము ( anemia ) ఉంటుంది. అధిక రక్తస్రావము వలన రక్తపీడనము పడిపోవచ్చును.

    జఠర నిర్గమ సంకీర్ణత ( ఆంత్రముఖ సంకీర్ణత :  Pyloric stenosis  ) కలుగుతే జఠరము నుంచి ఆంత్రము లోనికి ఆహార గమనము మందగిస్తుంది. తక్కువ తినగానే కడుపు నిండుట, కడుపులో బరువుగా అనిపించుట, పుల్ల తేనుపులు, వాంతులు, వాంతులలో ముందు దినాలు తిన్న పదార్థములు ఉండుట, శరీరము చిక్కి బరువు తగ్గుట కలుగుతాయి.

    ప్రధమాంత్రములో చిల్లు పడిన వారిలో ( ఆంత్ర ఛిద్రము ; Duodenal perforation  ) ఆకస్మికముగా భరించలేని విపరీతమయిన కడుపునొప్పి కలుగుతుంది. వీరికి అత్యవసర శస్త్రచికిత్స అవసరము. అత్యవసర శస్త్రచికిత్స చేయకపోతే వారికి ప్రాణాపాయము కలిగే అవకాశములు చాలా ఎక్కువ.

రోగనిర్ణయ పరీక్షలు 

    రక్తహీనము( Anemia), రక్తస్రావము( bleeding ), తక్కువ తిండితో ఆకలి తీరుట, బరువు తగ్గుట, ఎడతెఱపి లేకుండా వాంతులు, ఎగువ కడుపులో పెరుగుదల ( growth ), ఆమ్లము తగ్గించే మందులతో ఉపశమనము లేకపోవుట వంటి అపాయకర సూచనలు కలవారికి అన్ననాళ - జఠర - ఆంత్రదర్శన ( Esophagogastroduodenoscopy ) సత్వరమే చేయాలి. దీనితో జీర్ణ వ్రణములను కనిపెట్టడమే కాక వ్రణము నుంచి చిన్న తునకలను కణపరీక్షకు, హెలికోబాక్టరు పైలొరై పరీక్షకు గ్రహించవచ్చు. కర్కట వ్రణములను ( cancers ) త్వరగా కనిపెట్టవచ్చు.

అన్ననాళ - జఠర - ఆంత్రదర్శన పరీక్షలో అన్ననాళమును, జీర్ణాశయమును, ప్రథమాంత్రమును శోధించి కడుపులో పుళ్ళను నిర్ధారించవచ్చును. ఈ పరీక్ష ప్రామాణిక పరీక్ష.

    బేరియం ద్రవమును త్రాగించి ఎక్స్ - రే ల ద్వారా జీర్ణ వ్రణములను కనుగొనవచ్చును. కాని ఈ పరీక్షలో చిన్న చిన్న వ్రణములు, జఠర తాపము ( Gastritis), ఒరిపిడులు ( gastric erosions ) కనుగొనుట సాధ్యము కాదు. కణపరీక్షలకు అవకాశము ఉండదు. బేరియం పరీక్షలు అంతర్దర్శన పరీక్షలు లభ్యమయ్యాక చాలా తగ్గిపోయాయి.

హెలికోబాక్టర్ పైలొరై పరీక్షలు:

    రక్తమును హెలికోబాక్టర్ పైలొరై ప్రతిరక్షకములకు ( antibodies ) పరీక్షించవచ్చును. కాని సూక్షాంగ జీవులను నిర్మూలించిన 18 మాసముల వఱకు ఈ ప్రతిరక్షకములు రక్తములో ఉండవచ్చును. ప్రస్తుత సమయములో హెలికోబాక్టర్ పైలొరై సూక్ష్మాంగ జీవులు సజీవముగా జఠరములో ఉన్నట్లు యీ పరీక్షతో నిర్ధారించజాలము.

    రేడియో ధార్మిక కార్బను గల యూరియా శ్వాస పరీక్షతో ( Carbon labeled urea breath test ) హెచ్. పైలొరైని నిర్ధారించవచ్చును.

    మలములో హెలికోబాక్టర్ సంబంధ ప్రతిజనకములు ( antigens) కనుగొని హెచ్. పైలొరై ని నిర్ధారించవచ్చును.

చికిత్స 

    జఠరామ్లమును అణచివేయుట చికిత్సలో మూలభాగము. ప్రోటాను యంత్ర అవరోధకములు ( proton pump inhibitors) విరివిగా ప్రాచుర్యములో ఉన్నాయి. ఇవి ఉదజని స్రావమును అణచివేస్తాయి. ఆమ్లము అంటే ఉదజనే.

    ఒమిప్రజోల్ ( Omeprazole ) లాన్సప్రజోల్ ( Lansoprazole ), పాన్టొప్రజోల్ ( Pantoprazole ) ప్రోటాను యంత్ర అవరోధకములకు ఉదహరణములు.

    హిస్టమిన్ - 2 గ్రాహక అవరోధకములు ( Histamine -2 receptor blockers) జఠర కణములపై హిస్టమిన్ ప్రభావమును అరికట్టి ఉదజ హరికామ్ల స్రావమును అణచివేస్తాయి.

     సైమెటిడిన్ ( Cimetidine), రెనెటిడిన్ ( Ranitidine ) ఫెమొటిడిన్ ( Famotidine ), నైజటిడిన్ ( Nizatidine ) హిస్టమిన్ -2 అవరోధకములకు ఉదహరణలు.

    ఆమ్ల హరములు ( Antacids ) ; మృదు క్షారములు సత్వర ఉపశమునకు ఉపయోగపడుతాయి. కాని వ్రణముల చికిత్సకు ప్రోటాను యంత్ర నిరోధకములు కాని, హిస్టమిన్ -2 గ్రాహక అవరోధకములను గాని వాడాలి.

    హెలికోబాక్టర్ నిర్మూలనకు ప్రోటాను యంత్ర అవరోధకములతో బాటు సూక్ష్మజీవి నాశకములు ( Antibiotics ) రెండైనా కలిపి వాడాలి. ఎమాక్సిసిలిన్, మెట్రానిడజాల్, క్లెరిథ్రోమైసిన్, పెప్టోబిస్మాల్, టెట్రాసైక్లిన్ లతో వివిధ మేళనములు లభ్యము.

    సుక్రాల్ఫేట్ ( Sucralfate ) వ్రణములపై పూతగా ఏర్పడి వ్రణములపై జఠరికామ్లపు ప్రభావమును తొలగిస్తుంది. జీర్ణ వ్రణముల మానుదలకు యీ ఔషధము ఉపయోగకారే.

    స్టీరాయిడులు కాని తాపహరములను ( NSAIDS ) మానివేయాలి. ఏస్పిరిన్ కూడా అవకాశము ఉంటే ( హృద్ధమని వ్యాధులు గలవారిలో జాగ్రత్త అవసరము. ) మానివేయుట వ్రణముల మానుదలకు దోహదకారి. కార్టికోస్టీరాయిడులను కూడా వీలయితే క్రమేణా తగ్గించుకొని మానివేయాలి.

    ధూమపానము చేసే వారిలో జీర్ణ వ్రణముల మానుదల మందగిస్తుంది. పొగత్రాగే వారిలో కడుపులో పుండ్లు ఎక్కువగా కలుగుతాయి. అందువలన పొగత్రాగుట మానివేయాలి.

శస్త్రచికిత్సలు 

    మొదటి హిస్టమిన్ -2 అవరోధకము సైమెటిడిన్ కనుగొనక ముందు ఆమ్ల హరములకు ( antacids ) లొంగని జీర్ణ వ్రణములకు శస్త్రచికిత్సలు విరివిగా చేసేవారు. ఆమ్లపు ఉత్పత్తిని తగ్గించుటకు  వేగస్ నాడుల విచ్ఛేదన + జఠర, ఆంత్ర సంధానము ( Vagotomy + Gastrojejunostomy ) పాక్షిక జఠర విచ్ఛేదన,( Partial gastrectomy ) వంటి శస్త్రచికిత్సలే వ్యాధిగ్రస్థులకు శరణ్యము అయేవి. ఈ దినములలో జటిలతరమైన వ్రణములకు, రక్తస్రావమును అరికట్టలేని సందర్భములలోనే అఱుదుగా శస్త్రచికిత్సలు జరుగుతాయి.

    వ్రణముల నుంచి రక్తస్రావము జరిగితే అంతర్దర్శిని ( endoscope ) ద్వారా విద్యుద్దహనీకరణము ( electric cauterization), సూచికతో ఎపినెఫ్రిన్ చికిత్స ( injection therapy using epinephrine ) వంటి ప్రక్రియలతో రక్తస్రావమును అరికట్టే అవకాశములు ఉన్నవి. పరరక్త దానము ( blood transfusion ) కూడా అవసరము అవవచ్చును. ఈ ప్రక్రియలకు లొంగకపోతే శస్త్రచికిత్స అవసరము.

    జఠరనిర్గమ సంకీర్ణత ( ఆంత్రముఖ సంకీర్ణత ; Pyloric stenosis ) : అంతర్దర్శిని ద్వారా బుడగతో ఆంత్రముఖమును ( pylorus ) వ్యాకోచింపజేయ వచ్చును. సంకీర్ణత తీవ్రమయితే జఠర ఆంత్ర సంధానము ( Gastro jejunostomy ) వంటి శస్త్రచికిత్సలు అవసరము.

జీర్ణవ్రణముల నివారణ 

    హెలికోబాక్టర్ పైలొరై ని నిర్మూలించుట, స్టీరాయిడులు కాని తాపహరముల వాడుక తగ్గించుకొనుట, వాటి వాడుక తప్పనిసరి అయితే ప్రోటాను యంత్ర అవరోధకములను, హెచ్-2 అవరోధకములను వాడుకొనుట, ధూమపానము సలుపకపోవుట జీర్ణ  వ్రణములను నివారించుటకు సహాయపడుతాయి.

( ఉపయుక్తమనుకుంటే నిరభ్యంతరముగా పంచుకొనండి )

ఉబ్బుసిరలు ( Varicose veins )

( తెలుగుతల్లి కెనడా వారి సౌజన్యముతో ) 

:

                          ఉబ్బు సిరలు

                    ( Varicose Veins )

                                                                                                 డా. గన్నవరపు నరసింహమూర్తి

                                                          

                                               సిరలు ( Veins )

    హృదయము నుంచి రక్తము వివిధ అవయవాల కణజాలమునకు ధమనుల ద్వారా అందించబడుతుంది. ధమనులు సూక్ష్మ ధమనులుగా శాఖలు చెంది కణజాలములో  రక్తకేశనాళికలుగా ( capillaries ) చీలికలవుతాయి. కేశనాళికలలోని రక్తము నుంచి ప్రాణవాయువు, పోషక పదార్థములు కణజాలమునకు చేరి, కణజాలము నుంచి బొగ్గుపులుసు వాయువు, వ్యర్థ పదార్థములు రక్తములోనికి ప్రవేశిస్తాయి. సూక్ష్మ రక్తనాళికలు కలయికచే సిరలు ఏర్పడుతాయి. సిరల పాయలు కలిసి పెద్ద సిరలు ఏర్పడి తుదకు ఊర్ధ్వబృహత్సిర ( superior venacava ), అధోబృహత్సిరల ( inferior venacava ) ద్వారా రక్తమును హృదయపు కుడి కర్ణికకు తిరిగి చేరుస్తాయి.

    సిరల గోడలలో మూడు పొరలు ఉంటాయి. బయట పొరలో ( tunica externa )  పీచుకణజాలము ( collagen ), సాగుకణజాలము ( elastin ) ఉంటాయి. మధ్యపొరలో ( tunica media ) మృదుకండరములు ఉంటాయి. లోపొరలో ( tunica intima ) పూతకణములు మూలాధారపు పొరను ( basement membrane) అంటిపెట్టుకొని ఉంటాయి. సిరల బయటపొర, మధ్య పొరల మందము ధమనుల పొరల మందము కంటె బాగా తక్కువ. 

    గుండె ఎడమ జఠరికలో ( left ventricle ) రక్తపీడనము అత్యధికముగా ఉండి ధమనులు, సిరలు చివరకు కుడి కర్ణికకు ( Right atrium ) వచ్చేసరికి ఆ పీడనము క్రమముగా తగ్గుతుంది. ఎడమ జఠరిక ముకుళించుకున్నప్పుడు ధమనులలో పీడనము పెరిగి అలలుగా రక్తము ముందుకు ప్రవహిస్తుంది. పీడన వ్యత్యాసము వలన రక్తము సిరలలోనికి ఆపై కుడి కర్ణికకు చేరుతుంది. వికసించుకున్నపుడు కుడికర్ణికలో పీడనము బాగా తగ్గుతుంది. అందువలన కుడికర్ణిక బృహత్సిరలనుంచి రక్తమును గ్రహించగలుతుంది.

    ఉబ్బుసిరలు సాధారణముగా కాళ్ళలో చూస్తాము. సిరలు మూడు రకములు. 

బాహ్యసిరలు ( superficial veins ) 

    చర్మము క్రింద, కండర ఆచ్ఛాదమునకు ( deep fascia ) పైన ఉంటాయి.

నిమ్నసిరలు ( deep veins ) 

    కండర ఆచ్ఛాదమునకు ( deep fascia ) లోపల ఉంటాయి.

ఛిద్రసిరలు ( perforator veins ; సంధానసిరలు ) 

    బాహ్యసిరలను, నిమ్నసిరలతో కలుపుతాయి. ఇవి కండర ఆచ్ఛాదమును చొచ్చుకొని లోపలకు ప్రవేశిస్తాయి. సాధారణ స్థితులలో రక్తము బాహ్యసిరలనుంచి నిమ్నసిరలలోనికి ఛిద్ర సిరల ద్వారా ప్రవహిస్తుంది. సిరలలో ఉండే ద్విపత్రకవాటములు తిరోగమన ప్రవాహమును నిరోధిస్తాయి.

                                          కాలి సిరలు ( Veins in lower extremity )

    కాళ్ళలో బాహ్యసిరలు పాదమునుంచి బయలుదేరుతాయి. పాదము పైభాగములో కనిపించే ఊర్ధ్వపాద సిరచాపము ( dorsal venous arch of foot ) మధ్యస్థముగా ( medially ) చీలమండ (ankle ) ఎముకకు ముందుగా కాలిపైకి గరిష్ఠ దృశ్యసిరగా ( great saphenous vein ) ఎగబ్రాకుతుంది. తొడ లోపలి భాగములో యీ గరిష్ఠ దృశ్యసిర ( great saphenous vein ) పయనించి తొడ పైభాగములో దృశ్యసిర రంధ్రము ( saphenous orifice ) ద్వారా లోపలకు దూరి ఊరుసిరతో ( femoral vein ; తొడసిర ) కలుస్తుంది.

    ఊర్ధ్వపాద సిరచాపము (dorsal venous arch of foot ) పార్శ్వ భాగమున చిటికెనవేలు పైభాగపు అంగుళిక సిరతో ( digital vein ) కలిసి కనిష్ఠ దృశ్యసిరగా ( Lesser Saphenous vein ) చీలమండలము పార్శ్వభాగపు ఎముకకు వెనుకగా పైకి ప్రాకి కాలు వెనుక భాగములో పయనిస్తుంది. కాలి పైభాగములో మోకాలు వెనుక ఈ సిర కండరఆచ్ఛాదనము ( deep fascia ) లోనికి చొచ్చి జానుసిరతో ( popliteal vein ) కలుస్తుంది. జానుసిర, ఊరుసిరగా ( femoral vein ) తొడలోపల పయనిస్తుంది.కటివలయములో ( pelvis )  ఊరుసిర బాహ్య శ్రోణిసిరయై ( external ileac vein ), అంతర శ్రోణిసిరతో ( internal ileac vein ) కలసి శ్రోణిసిర ( common ileac vein ) అవుతుంది .

    వామ, దక్షిణ శ్రోణిసిరల సంధానము వలన అధోబృహత్సిర ( inferior venacava ) ఏర్పడుతుంది.

    పీడన వ్యత్యాసము వలన దూరసిరల నుంచి రక్తము ముందుకు ప్రవహించి హృదయములో కుడికర్ణికకు చేరుతుంది. కాళ్ళలో కండరములు ముకుళించుకొన్నపుడు నిమ్నసిరలపై ఒత్తిడి కలిగి రక్తము ముందుకు నెట్టబడుతుంది. సిరలలో కవాటములు తిరోగమన ప్రవాహమును నిరోధిస్తాయి. కండరములు విరామస్థితికి చేరినపుడు నిమ్నసిరలలో పీడనము తగ్గి బాహ్యసిరలలోని రక్తము ఛిద్రసిరల ద్వారా నిమ్మసిరలలోనికి ప్రవహిస్తుంది. 

    సిరలు సాగి, ఉబ్బి, మెలికలు తిరిగి ఉబ్బుసిరలుగా ( varicose veins ) మారవచ్చును. ఉబ్బుసిరలను కాళ్ళలో సామాన్యముగా చూస్తాము. 

ఉబ్బుసిరలు ఏర్పడుటకు కారణములు  

    ఉబ్బుసిరలు జన్యుపరముగా రావచ్చును. ఉబ్బుసిరలు పురుషులలో కంటె స్త్రీలలో హెచ్చుగా కలుగుతాయి. ఇవి స్థూలకాయము కలవారిలోను, గర్భిణీ స్త్రీలలోను ఎక్కువగా కలుగుతాయి. కటివలయములో పెరుగుదలల వలన శ్రోణిసిరలపై ఒత్తిడి పెరిగితే ఉబ్బుసిరలు కలుగవచ్చును. బాహ్యసిరలలో తాప ప్రక్రియ ( inflammation ) కలిగి కవాటములు చెడిపోతే తిరోగమన రక్తప్రవాహము వలన సిరలు ఉబ్బగలవు. సిరలు వ్యాకోచము చెందినపుడు కవాటముల సామర్థ్యత తగ్గుతుంది. ఛిద్రసిరల కవాటములు పనిచేయనిచో నిమ్నసిరల నుంచి రక్తము బాహ్య సిరలలోనికి ప్రవహించి వాటిని వ్యాకోచింప జేస్తాయి. 

    రక్తములో హోమోసిష్టిన్ ప్రమాణములు పెరిగితే ( hyperhomocysteinemia ) సిరల గోడలలోని సాగుకణజాలము ( elastin ) పీచుపదార్థము ( collagen ) ధ్వంసమయి సిరలు ఉబ్బగలవు.

    వయస్సు పెరిగిన వారిలోను, వ్యాయామము తక్కువైన వారిలోను, దినములో ఎక్కువగా నిలబడి ఉండేవారిలోను ఉబ్బుసిరలు ఎక్కువగా కలుగుతాయి. 

వ్యాధిలక్షణములు 

    ఉబ్బుసిరలు కంటికి కనిపిస్తాయి. ఉబ్బుసిరలు వ్యాకోచము పొంది, సాగి, పొడవయి, మెలికలు కలిగి ఉంటాయి. సులభముగా అణచబడుతాయి. వీటి వలన కాళ్ళలో పీకు, బరువు, లాగుతున్నట్లు నొప్పి కలుగవచ్చు. చీలమండ, పాదములలో పొంగు, వాపు కలుగవచ్చు. చర్మములో గోధుమ వర్ణకము కనిపించవచ్చును. చీలమండ పైభాగములో చర్మముక్రింద కొవ్వుతోను ( subcutaneous fat ), పీచుకణజాలముతోను ( fibrous tissue ) గట్టిపడి ( lipodermatosclerosis ) చుట్టూ నొక్కినట్లు ( ఆకుంచనము ; constriction ) కనిపించవచ్చును. చర్మములో తెల్లని మచ్చలు కలుగవచ్చును. 

ఉబ్బుసిరల వలన కొన్ని ఉపద్రవములు ( complications ) కలుగవచ్చు.

నిశ్చలన చర్మతాపము ( stasis dermatitis )  

    ఉబ్బు సిరలలో రక్తస్థంభపు ( column of blood ) పెరుగుదల వలన  కేశనాళికలలో పీడనము పెరిగి కణజాలములో ద్రవసాంద్రత ( congestion ) పెరుగుతుంది. ఎఱ్ఱ రక్తకణములు కూడా కణజాలములో చేరి వానినుంచి వెలువడు రక్తవర్ణకము ( hemoglobin ) హీమోసిడరిన్ గా ( hemosiderin ) నిక్షిప్తమవుతుంది. చర్మమునకు అద్దే లేపనములు వికటించి తాపము కలిగించవచ్చును. ఈ కారణములు అన్నీ చర్మతాపమును కలిగించగలవు.

    చర్మతాపము కలిగిన వారికి దురద, నొప్పి కలుగుతాయి. చర్మములో వాపు, ఎఱ్ఱదనము, గోధుమవర్ణకము కలుగుతాయి. చర్మపు మందము తగ్గుతుంది. చర్మములో పగుళ్ళు , పుళ్ళు కలుగవచ్చును. ఆపై సూక్ష్మాంగజీవుల ఆక్రమణ వలన చర్మములోను, చర్మముక్రింద కణజాలములోను తాపప్రక్రియ ( inflammation  ) కలుగవచ్చును.

    నిశ్చలన చర్మతాపము ఉబ్బుసిర వ్రణములకు ( varicose venous ulcers ) దారితీయవచ్చును.

    మానుదల లేని దీర్ఘకాలపు ఉబ్బుసిర వ్రణములలో కర్కట వ్రణములు ( carcinomas,  or Sarcomas ) పొడచూపవచ్చును.

    ఉబ్బుసిరలలో రక్తపుగడ్డలు ఏర్పడవచ్చును. అసాధారణముగా యీ రక్తపుగడ్డలు నిమ్నసిరలకు వ్యాపించవచ్చును. ఈ రక్తపు గడ్డలు కుడి కర్ణిక, కుడి జఠరికల ద్వారా , పుపుసధమనికి చేరితే అపాయకరము. 

పరీక్షలు 

    ఉబ్బుసిరలు ఉన్న వ్యక్తిని పడుకోబెట్టి ఆ కాలును ఎత్తిపెట్టి సిరలు సంకోచించాక మొలక్రింద దృశ్యసిర ( saphenous vein ) ఊరుసిరతో ( femoral vein )  సంధానమయే చోటను, ఛిద్రసిరల స్థానముల వద్దను పట్టీలు బిగించి, వ్యక్తిని నిలుచో బెట్టి పట్టీలు ఒక్కక్కటి తీసి నిమ్నసిరల నుంచి బాహ్యసిరల లోనికి ప్రవాహము ఎచ్చట తిరోగమనము చెందుతున్నదో నిర్ణయించవచ్చును. 

    ఇదివరలో ఊర్ధ్వపాద సిరచాపములోనికి ( dorsal venous arch ) సూది ద్వారా వ్యత్యాస పదార్థములను ( contrast materials ) ఎక్కించి ఎక్స్ - రే లతో సిరలను చిత్రీకరించేవారు. 

    ఈ దినములలో శ్రవణాతీతధ్వని సాధనములతో ( ultrasonic equipment ) కాళ్ళలోని దృశ్యసిరలను ( saphenous veins ), నిమ్నసిరలను ( deep veins ) చిత్రీకరించవచ్చును. రక్తప్రవాహము తిరోగమనము చెందు స్థానములను కూడా నిర్ణయించవచ్చును. 

చికిత్సలు 

కాళ్ళు ఎత్తులో పెట్టుట 

    కాళ్ళు హృదయము కంటె ఎత్తుగా ఉంచుట వలన సిరలలో  సాంద్రత ( congestion ) తగ్గుతుంది. పాదములలోను, చీలమండలలోను పొంగు, వాపు తగ్గుతాయి. తాపప్రక్రియ కూడా తగ్గుతుంది.

వ్యాయామము 

    నడక, వ్యాయామము సిరలలో  సాంద్రతను తగ్గిస్తాయి. కండరముల బిగుతును పెంచుతాయి .

సాగు మేజోళ్ళు ( elastic stockings ) 

    తగిన పీడనము గల మేజోళ్ళు మొలవఱకు గాని మోకాళ్ళ వఱకు గాని ధరిస్తే అవి సిరలలో రక్తప్రవాహమునకు తోడ్పడుతాయి. సిరలలో  సాంద్రతను తగ్గిస్తాయి. కాళ్ళు, చీలమండలము ( ankle ), పాదాలలో పొంగును, వాపును తగ్గిస్తాయి. కణజాలములో రక్తప్రసరణను మెరుగుపరుస్తాయి. చర్మములో తాప ప్రక్రియను తగ్గిస్తాయి. ఉబ్బుసిర వ్రణముల మానుదలకు తోడ్పడుతాయి. దూరధమని వ్యాధి ( Peripheral Arterial Disease ) గలవారు సాగు మేజోళ్ళు వాడకూడదు.

సవిరామ వాయుపీడన సాధనములు ( intermittent pneumatic compression devices ) 

    సిరలలో రక్తప్రసరణను మెరుగుపఱచుటకు ఉపయోగపడుతాయి. కాళ్ళ పొంగులను, వాపులను తగ్గిస్తాయి.ఉబ్బుసిర వ్రణములు మానుటకు తోడ్పడుతాయి.

ఉబ్బుసిరల విధ్వంసము 

    ఉబ్బుసిరలలో తంతీకరణ రసాయనములతో ( sclerosing agents ) తాపప్రక్రియ ( inflammation) కలుగజేసి వాటిని ధ్వంసము చేసి పీచుకణజాలముచే గట్టిపఱచ ( sclerosis) వచ్చును. 

    శీతల శలాకలతోను ( cryoprobes ), ఉష్ణ శలాకలతోను, విద్యుచ్ఛక్తి శలాకలతోను సిరాంతర విధ్వంస ( Endovenous ablation ) ప్రక్రియచే ఉబ్బుసిరలను ధ్వంసము చేయవచ్చును.

    ఉబ్బు సిరలను లేసర్ కాంతికిరణ ప్రసరణముతోను, ఆవిరిని ప్రసరింపజేసి కూడా ధ్వంసము చేయవచ్చును. శ్రవణాతీతధ్వని సాధనములు శలాకలను సిరలలోనికి చేర్చుటకు ఉపయోగపడుతాయి. ధ్వంసమయిన సిరలు పీచుకణజాలముతో గట్టిపడుతాయి.

( వైద్యవిషయములను తెలుగులో నా శక్తిమేరకు చెప్పుట నా వ్యాసముల లక్ష్యము. వ్యాధిగ్రస్థులు తమ తమ వైద్యులను తప్పక సంప్రదించాలి. ఉపయుక్తము అనుకుంటే నిరభ్యంతరముగా పంచుకొనవచ్చును.)

పదజాలము :

Arteries = ధమనులు

Basement membrane = మూలాధారపు పొర గ.న )

Collagen = పీచుకణజాలము ( గ.న )

Cryoprobes  = శీతల శలాకలు

Deep veins = నిమ్నసిరలు ( గ.న )

Digital vein  = అంగుళికసిర ( గ.న )

Dorsal venous arch of foot = ఊర్ధ్వపాదసిరచాపము ( గ.న )

Elastin = సాగుకణజాలము ( గ.న )

Endovenous ablation  = సిరాంతరవిధ్వంసము ( గ.న )

External ileac vein = బాహ్యశ్రోణిసిర (గ.న ) 

Fascia = కండరాచ్ఛాదము ( గ.న )

Femoral vein  = ఊరుసిర 

Great saphenous vein  = గరిష్ఠ దృశ్యసిర ( గ.న )

Common ileac vein = శ్రోణిసిర ( గ.న )

Inferior venacava = అధోబృహత్సిర

Intermittent pneumatic compression devices = సవిరామ వాయుపీడన సాధనములు ( గ.న )

Internal ileac vein = అంతరశ్రోణిసిర ( గ.న )

Lesser Saphenous vein  = కనిష్ఠ దృశ్యసిర ( గ.న )

Perforator veins = ఛిద్ర సిరలు ( గ.న )

Popliteal vein = జానుసిర ( గ.న )

Saphenous orifice = దృశ్యసిర రంధ్రము ( గ.న )

Sclerosing agents = తంతీకరణ రసాయనములు ( గ.న )

Stasis dermatitis = నిశ్చలన చర్మతాపము ( గ.న )

Superficial veins  = బాహ్యసిరలు

Superior venacava = ఊర్ధ్వబృహత్సిర 

Varicose veins = ఉబ్బుసిరలు ( గ.న )

Varicose venous ulcers = ఉబ్బుసిర వ్రణములు ( గ.న )

Veins = సిరలు

Capillaries =సూక్ష్మరక్తనాళికలు

వ్యాపక జ్వరము ( Influenza )

                                                      వ్యాపక జ్వరము

                                                       ( Influenza )

                                                                                              డాక్టరు. గన్నవరపు నరసింహమూర్తి .

( తెలుగు తల్లి కెనడా వారి సౌజన్యముతో ) :

    వ్యాపక జ్వరాలు ( Influenza ) ప్రతి సంవత్సరము చాలా దేశాలలో పొడచూపుతాయి. ఫ్లూ బహుళ వ్యాపక వ్యాధిగా ( epidemic ) చాలామందికి కలుగవచ్చును. చాలా మందిలో దానంతట అది తగ్గిపోయినా, ఈ జ్వరాలు ప్రపంచము అంతటా వ్యాపించి చాలా మృత్యువులకు కారణమయిన సంఘటనలు ఉన్నాయి. దీని ప్రభావము అనేక జనులపై ఉండుట వలన ఈ వ్యాధికి Influenza అనే పేరు కలిగింది.

    సాధారణముగా ఈ వ్యాపక జ్వరాలు పశ్చిమ దేశాలలో ఆకురాల్చు కాలములోను, శీతాకాలములోను పొడచూపుతాయి.

    వ్యాపక జ్వరములు ఇన్ఫ్లుయెంజా A , B, C, D అనే విషజీవాంశములు ( Viruses , First recorded in 1590–1600; from Latin vīrus“slime, poison”; akin to Sanskrit viṣá-,) వలన కలుగుతాయి.

    విషజీవాంశములు ( viruses ) అతిసూక్ష్మమైనవి. వీటికి కణ నిర్మాణము ఉండదు. వాటంతట అవి మనజాలవు. వాటంతట అవి ప్రత్యుత్పత్తి చెందజాలవు. వీటిలో జీవరాశులలో వలె జీవ వ్యాపారక్రియలు జరుగవు. ఈ విషజీవాంశములు యితర జీవకణాలలో ప్రత్యుత్పత్తి అవుతాయి. ఇవి న్యూక్లియక్ ఆమ్లములతో ( Nucleic acids ) నిర్మితమవుతాయి. వీనిలో పొందుపఱచబడిన న్యూక్లియక్ ఆమ్లము బట్టి డీఆక్సీరైబోజ్ న్యూక్లియక్ ఆమ్ల విషజీవాంశములు ( DNA Viruses ), రైబోజ్ న్యూక్లియక్ ఆమ్ల విషజీవాంశములు ( RNA Viruses) గాను వీనిని విభజించవచ్చు.

    వ్యాపక జ్వరాలు ( Influenza ) కలిగించే విషజీవాంశములు రైబోజ్ న్యూక్లియక్ ఆమ్ల విషజీవాంశములు RNA Viruses). ఇవి Orthomyxoviridae సముదాయమునకు చెందుతాయి. 

    Influenza - A మనుజులకే కాక యితర క్షీరదములకు, పక్షులకు కూడా వ్యాధిని కలిగించగలవు. వీటి వలనే విశ్వవ్యాపక వ్యాధులు ( Pandemics ), తీవ్రవ్యాధులు కలుగుతాయి. ఈ జీవాంశముల ఉపరితలముపై హీమగ్లూటినిన్ hemagglutinin ( HA ) న్యూరెమినిడేజ్ neuramidinase (NA) అనే ప్రతిజనకములు ( antigens ) ఉంటాయి. ఆ ప్రతిజనకములలో విభాగముల బట్టి ఈ విషజీవాంశములను విభజిస్తారు. వీనిలో జన్యు పదార్థము ఎనిమిది ఒంటి పోగుల RNA తునుకలుగా ఉంటుంది. అందువలన కొత్త విషాంశముల ప్రత్యుత్పత్తి జరిగినపుడు జన్యు పదార్థపు మార్పులు ( mutations ) కలిగే అవకాశములు మెండు. అందువలన ఒకసారి వ్యాపక జ్వరము - ఎ బారిన పడినవారు మరల ఆ వ్యాధికి గుఱి అయ్యే అవకాశములు ఉన్నాయి.

    Influenza -B మనుజులలోనే చూస్తాము. సీలుచేపలకు, ఫెరెట్ పిల్లులకు ఈ వ్యాధి కలుగవచ్చు. ఈ విషజీవాంశములలో మార్పులు ( mutations ) తఱచు జరగవు. అందువలన చాలా మందికి ఒకసారి సోకగానే వ్యాధిని ఎదుర్కొనే శక్తి కలుగుతుంది. విశ్వవ్యాపక వ్యాధులు దీని వలన కలుగవు.

    Influenza - C మనుజులకే కాక పందులకు, కుక్కలుకు కూడా సోకగలదు. ఈ వ్యాధి అసాధారణమైనా తీవ్రముగా ఒక్కొక్క ప్రాంతములో వ్యాప్తి జెందగలదు.

    Influenza - D వ్యాధి పశువులకు పందులకు సోకుతుంది. మనుజులకు సోకగలిగినా యింతవఱకు మనుజులలో యీ వ్యాధి కలిగిన సూచనలు లేవు.

వ్యాపక జ్వరాలు వ్యాప్తి 

    వ్యాపక జ్వరము సోకిన వారు దగ్గు తుమ్ముల ద్వారా విషజీవాంశ రేణువులను గాలిలోనికి వెదజల్లుతారు. దగ్గఱలో ఉన్నవారు ఆ నలుసులను పీల్చినా, లేక ఆ నలుసులు పడిన వస్తువులను తాకి ఆ చేతితో ముక్కు, నోరు,కళ్ళను తాకినా, ఆ విషజీవాంశములు శరీరములోనికి ప్రవేశిస్తాయి. వ్యాధి గలవారిని స్పర్శించుట వలన, వారితో కరచాలనములు చేయుట వలన ఆ విషాంశములను అంటించుకొనే అవకాశము ఉన్నది.

    ఈ విషజీవాంశములు వస్తువుల ఉపరితలములపైన 24 నుంచి 48 గంటల వఱకు మనగలవు. తుమ్ములు, దగ్గుల వలన గాలిలో వెదజల్లబడినా అవి త్వరగానే వాటి బరువుకు క్రిందకు చేరుకుంటాయి. గాలిలో ఎక్కువ కాలము ఉండవు. తేమ ఎక్కువగా ఉన్నా, సూర్యకాంతిలో అతినీలలోహిత కిరణాల వలన ( ultraviolet rays ) ఈ విషాంశములు త్వరగా ధ్వంసము అవుతాయి, సబ్బు, బట్టలసోడా, ఆల్కహాలు ఈ విషాంశములను నశింప చేస్తాయి.

    విషజీవాంశములు ముక్కు, గొంతుక, ఊపిరితిత్తుల కణముల పొరలకు హీమెగ్లూటినిన్ ల ద్వారా అంటుకొని పిదప కణముల లోనికి చొచ్చుకుంటాయి. ఆ కణములలో వాటి ప్రత్యుత్పత్తి జరిగి అనేక విషజీవాంశములు కణముల నుంచి విడుదలవుతాయి. ఆక్రమించబడిన కణములు ధ్వంసమవుతాయి. 

వ్యాపక జ్వర లక్షణములు  

    స్వల్ప తీవ్రత గల వారిలో ఏ లక్షణములు కనిపించకపోవచ్చును. వ్యాధి సోకిన వారిలో ఒంటినొప్పులు, కండరముల పీకు, శరీరమంతా నలత, గొంతునొప్పి, ముక్కుకారుట, జ్వరము,వణుకు, తలనొప్పి, దగ్గు, కలుగుతాయి. ఈ లక్షణములు రెండు దినముల నుంచి వారము వఱకు ఉండి క్రమేణ రోగులు కోలుకుంటారు. పిల్లలలో వాంతులు, విరేచనములు కలుగవచ్చు. ముక్కు కారుట కొంత ఉన్నా సాధారణ జలుబులో వలె ఎక్కువగా ఉండదు. సాధారణ జలుబు చేసిన వారిలో జ్వరము ఎక్కువగా ఉండదు. ఫ్లూ కలిగిన వారిలో ఒంటినొప్పులు, జ్వరము ఎక్కువగా ఉంటాయి.

    వ్యాధినిరోధక శక్తి తక్కువయిన వారిలోను, వ్యాధి తీవ్రముగా ఉన్నవారిలోను వ్యాపక జ్వరముతో ఊపిరితిత్తుల తాపము ( Pneumonitis ) విషజీవాంశముల ( viruses ) వలన కాని, ఆ పిమ్మట దాడి సలిపే సూక్ష్మజీవుల ( bacteria ) వలన, లేక రెండిటి వలన కాని కలుగ వచ్చును. విషజీవాంశముల వలన కలిగే ప్రాథమిక పుపుస తాపములో ( Primary pneumonia ) రోగులు త్వరగా కోలుకోక జ్వరము కొనసాగి, పొడి దగ్గు, లేక తక్కువ కఫముతో దగ్గు, ఆయాసము కలుగుతాయి. 

    సూక్ష్మజీవుల వలన ఊపిరితిత్తుల తాపము కలిగిన వారిలో ( Secondary bacterial pneumonia ) ముందు జ్వరము తగ్గినా మళ్ళీ జ్వరము, దగ్గు పుంజుకుంటాయి. వీరిలో కఫము ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఆయాసము కూడా కలుగవచ్చును. స్ట్రెప్టోకోకస్ న్యుమోనియా ( Streptococcus Pneumoniae ), స్టాఫిలోకోకస్ ఆరియస్ ( Staphylococcus Aureus ), హీమోఫిలస్ ఇన్ ఫ్లుయెంజా ( Haemophilus Influenzae ) సూక్షాంగజీవుల వలన తఱచు ఈ ఊపిరితిత్తుల తాపము ఉపద్రవముగా సంక్రమిస్తుంది.  ఊపిరితిత్తుల తాపము ఎక్స్ రే చిత్రములలో ప్రస్ఫుటముగా కనిపిస్తుంది. 

    ఊపిరితిత్తుల తాపము తీవ్రతరమయితే శ్వాసవైఫల్యము ( respiratory failure ) కూడా కలిగే ప్రమాదము గలదు. 

    వ్యాధిగ్రస్థులలో  క్రొత్త విషజీవాంశముల ప్రత్యుత్పత్తి కలిగినపుడు వాటి జన్యుపదార్థములో ( genome ) మార్పులు ( mutations ) స్వల్పముగానో ( viral drift ), ఎక్కువగానో జరిగినపుడు ( viral shift ) వ్యాపక జ్వరముల తీవ్రత అధికము కావచ్చును, వాటి ఉగ్రత అధికమయి వ్యాధి అధిక సంఖ్యాకులకు సోకి త్వరగా వ్యాపించవచ్చును.

వ్యాధి నిర్ణయము 

    వ్యాపక జ్వరములు ప్రబలముగా ఉన్నపుడు వ్యాధి లక్షణముల బట్టి వ్యాధిని నిర్ణయించవచ్చును. జ్వరము, దగ్గు ఎక్కువగా ఉండి ముక్కు కారుట తక్కువగా ఉంటే వ్యాపక జ్వరము ( influenza ) అయే అవకాశములు హెచ్చు. ముక్కు, గొంతుకల నుంచి  సేకరించిన శ్లేష్మమును ప్రతిజనకములకు ( antigens ) పరీక్షించి వ్యాధిని నిర్ణయించవచ్చును. polymerase Chain Reaction తో ప్రతిజనకములు ఉత్పత్తి చేసి జన్యు పదార్థములను కనుగొనవచ్చును. ప్రతిరక్షకములను direct fluorescent antibody test తో కనుగొనవచ్చును. శ్లేష్మములోని విషజీవాంశములను వృద్ధిచేసి ( culture ) వ్యాధిని నిర్ణయించ వచ్చును.

వ్యాధి చికిత్స 

    వ్యాపక జ్వరాలు ఉన్నవారిలో చాలామందికి ఉపశమన చికిత్సలు సరిపోవచ్చును. ఎసిటెమైనోఫిన్ , పారాసిటమాల్ జ్వరమునకు తలనొప్పికి వాడవచ్చును. పిల్లలలో ఏస్పిరిన్ రేయీస్సిండ్రోమ్ ( Reye’s Syndrome) కలిగించవచ్చు, కాబట్టి ఏస్పిరిన్ వాడకూడదు. తగినంతగా ద్రవ పదార్థములు, ఆహారము, విశ్రాంతి సమకూర్చాలి. వీరు మద్యము సేవించరాదు. పొగత్రాగుట మంచిది కాదు. వ్యాధి తీవ్రత పొగత్రాగుట, మద్యముల వలన ఎక్కువ అవుతుంది.

మందులు :  న్యూరమిడినేజ్ నిరోధకములు ( Neuramidinase inhibitors )  

    ఇవి విషజీవాంశముల పొరపై గల న్యురమిడినేజ్ అనే జీవోత్ప్రేరకమునకు ( enzyme ) అవరోధము కలిగించి విషజీవాంశముల విడుదలను నిరోధిస్తాయి. ఓసెల్టమివీర్ ( Oseltamivir -( Tamiflu ) వయోజనులలో 75 మి.గ్రాలు దినమునకు రెండు పర్యాయములు, జెనమివీర్ ( Zanamivir ( Relenza ) వయోజనులలో 10 మి.గ్రా లు పీల్పువుగా దినమునకు రెండు సారులు 5 దినములు వ్యాధి చికిత్సకు, నివారణకు కూడా వాడవచ్చు.

    ఎమాంటడిన్ ( Amantadine ) ఇన్ ఫ్లుయెంజా ఏ కి వాడవచ్చు. ఈ ఔషధములను వ్యాధి కలిగిన 24 - 48 గంటలలో మొదలుపెడితే ప్రయోజనము ఎక్కువ.

    సూక్ష్మజీవ నాశకములు ( antibiotics) ఫ్లూ జ్వరము తర్వాత సూక్షజీవులు ( bacteria) దాడి చేసి కలిగించే ఊపిరితిత్తుల తాపమునకు ( Pneumonia), శ్వాసనాళిక పుపుసనాళికల తాపమునకు ( Bronchitis) ఉపయోగిస్తారు. విషజీవాంశములపై వాటి ప్రభావము శూన్యము.

    వ్యాధితీవ్రముగా ఉన్నవారికి వైద్యాలయములలో చికిత్సలు అందించాలి. 

వ్యాపక జ్వరముల నివారణ  

    వ్యాపక జ్వరముల నివారణకు టీకాలు లభ్యము. 6 మాసములు నుంచి 18 సంవత్సరముల వారు, 50 సంవత్సరములు నిండిన వారు, ఫ్లూ కాలములో గర్భిణీ స్త్రీలు, ఫ్లూ కాలములో గర్భము దాల్చబోయే స్త్రీలు, ఉబ్బస, మధుమేహము, శ్వాసకోశపు వ్యాధులు, హృద్రోగములు వంటి ఇతర వ్యాధులు ఉన్న వారు, ఆరోగ్య విధులలో పనిచేసేవారు టీకాలు వేసుకొనుట మేలు.

    వ్యాపక జ్వరాలు ఉన్నవారికి దూరముగా ఉండుట, స్పర్శ, కరచాలనములు  పాటించక పోవుట వలన, నోరు ముక్కులపై కప్పులను ( masks ) ధరించుట వలన, చేతులను తఱచు శుభ్రము చేసుకొనుట వలన, నోరు, ముక్కు, కనులు, ముఖములపై చేతులను చేర్చకపోవుట వలన వ్యాపక జ్వరములను కొంతవఱకు నివారించ గలుగుతాము. 

    దగ్గు, తుమ్ములు ఉన్న వారు మోచేతిని గాని ఆచ్ఛాదనములను ( masks )  కాని నోటికి, ముక్కుకి అడ్డుపెట్టుకొని దగ్గుట, తుమ్ముట చేస్తే తుంపరలను వ్యాప్తి చేయరు. 

పదజాలము :

Antibiotics = సూక్ష్మజీవ నాశకములు

Antigens  = ప్రతిజనకములు

Bacteria = సూక్షాంగజీవులు 

Enzyme = జీవోత్ప్రేరకము  ( గ.న )

Epidemic = బహుళవ్యాపక వ్యాధి

Genome = జన్యుపదార్థము ( గ.న )

Influenzas  = వ్యాపక జ్వరములు ( గ.న )

Masks = కప్పులు ; ఆచ్ఛాదనములు

Pandemics = విశ్వవ్యాపక వ్యాధులు ( గ.న )

Pneumonitis  = ఊపిరితిత్తుల తాపము ; పుపుసతాపము ( గ.న )

Viruses = విషజీవాంశములు ( గ.న )

( ఉపయుక్తమనుకుంటే నిరభ్యంతరముగా పంచుకొనవచ్చును )